Een gedeelte van een schilderij van Johannes Vermeer.

 

Communicatie op schrift heet deze pagina. Maar hoe ging dat vroeger eigenlijk? Hoe communiceerde men in de oudheid. Hoe ging dat o a in de tijd van de Bijbel?

Postbezorging is al heel oud. Bij het versturen van post gaat het om het geschreven of gedrukte woord. Het woordje post komt mogelijk uit Griekenland, mogelijk in de Romeinse tijd. De Romeinen hadden in die tijd een goed georganiseerd postbedrijf. Ze hadden toen al een goederen en berichtendienst dat ze Cursus Publicus noemden. Via dit bedrijf werden de bestuurlijke berichten via verschillende halteplaatsen naar de plaats van bestemming gestuurd. Zo’ n halteplaats noemde men Mutatio posita  of mansia positie.  Mogelijk dat hieruit het woordje post is ontstaan.  Een snelle koerier legde gemiddeld per dag zo’ n 80 kilometer af. Op de halte plaatsen werden de paarden ververst. Nadat het Romeinse rijk in het jaar 476 ten gronde ging verdween ook het georganiseerde postwezen voor het overgrote gedeelte.De apostelen schreven ook al brieven aan diverse gemeenten. Maar we gaan nog verder in de tijd terug.

De eerste vijf Bijbelboeken, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. Deze vijf Bijbelboeken vormen samen de Thora. Men gaat er van uit dat deze door Mozes, de man Gods, zijn geschreven. Men was toen de schrijfkunst al machtig. Sterker nog, men beweerd dat deze al 1500 jaar daarvoor was ontwikkeld. Geschreven taal is het vervolg van het gesproken woord. God legde Adam en Eva de taal in de mond. Adam gaf alle dieren en planten toen een naam. Of dat toen al een geschreven taal was is mij niet bekend. Maar we zitten hiermee wel aan het begin van de schepping. Adam sprak Hebreeuws. Dat was lange tijd de enige taal op deze aarde. In Genesis 11 zend God de spraakverwarring.

Het oudste schrift komt uit Mesopotamië. Hier maakte men kleitabletten waar men met een puntig voorwerp ( een mes bijvoorbeeld) lettertekens kraste.

Later kwam daar voor in de plaats de boekrol. Bekend zijn o a de Dode zeerollen .

Deze rollen bestaat uit een circa 850  handschriften. Een deel bestaat uit handschriften uit de Tenach  De Tenach bestaat uit 39 Bijbelboeken uit het Oude Testament.

In het boek Bijbelboek Esther  is er sprake van een edict. Een edict is een aankondiging van een wet. Alleen vorsten  maakten hier gebruik van. Een edict werd meestal verzegeld met een lakzegel van de regerende vorst. In de lakzegel werd een afdruk van de ring van de vorst afgedrukt.

Op het hieronder staand adres kun je het hele verhaal over Esther lezen. Je kunt telkens een volgend hoofdstuk aan klikken. Helaas is het lettertype wat aan de kleine kant. http://www.jongerenbijbel.nl/bijbel/lezen/ester/1/

Brieven met een lakzegel zijn een waarborg tegen manipulatie. Het is ook een waarborg voor echtheid.

Heel bijzonder is dat in het Bijbelboel Esther de naam van God geen enkele keer voor komt.

In Exodus 32 : 16 wordt het volk voor het eerst geconfronteerd met het door God Zelf geschreven Woord. Dat zijn de tien woorden van het Verbond. De tien geboden dus. Mozes kreeg van God de opdracht om alles wat Hij aan Mozes had verteld op te schrijven.

  

 

Stukje van de Dodezeerollen.

 

 

 

Uit de tijd van David kennen we de exacte historische geschiedbeschrijving. Deze geschiedbeschrijving  viel voor een belangrijk deel samen  met de heilshistorische  geschiedenis van het volk van God. David bestuurd een groot land. Zo’n bestuursapparaat was van een behoorlijke omvang. In dat oude oosten speelden de schrijvers een enorm belangrijke rol.  Heel vaak hadden hun werkgevers minder verstand van het lezen en schrijven. De schrijvers hadden dus een belangrijke gewetensvolle rol. Het schrijven gebeurde in een schrijfzaal . Zo’n schrijfzaal bestond uit drie delen. In de beide zijzalen zitten tientallen secretaressen. In het midden de chef de bureau.

 

 

Een schrijfzaal in Egypte.

 

 

De Gezerkalender.

 

De oudste taal is waarschijnlijk het Hebreeuws. Het Kaänanitische alfabet is het oudste alfabet. Dit is ontstaan in de 16e eeuw voor de komst van Christus.

In het Archeologisch Museum in Istanbul bevindt zich een steen met daarop de Gezerkalender in spijkerschrift de tekst: Twee maanden oogsten, twee maanden planten, twee maanden het late zaaien, een maand vlas snijden, een maand gerst oogsten, een maand graan oogsten en wegen, twee maanden enten, een maand zomerfruit. Dit zijn de 12 maanden van het jaar. Deze Gezerkalender is het oudste schrift wat er gevonden is.

Rond 3000 voor Christus ontstond het Egyptische hiërogliefen geschrift. Later is dat vervangen door het Grieks, en daarna het Arabisch.

 

 

 

 

De spraakverwarring. Afbeelding de torenbouw van Babel. Een schitterende tekening van Isings. De verwarring van de trotse mensheid is compleet. De toren die tot aan de hemel moest rijken omdat men dacht het wel zonder God te kunnen staat er verlaten bij. Op de voorgrond de tichelstenen met daarin de indrukken van de regerend vorst. De ramshoorn, rechts op de voorgrond is het zinnebeeld van de natuurkracht van het heidendom. Doordat God deze spraakverwarring zond ontstonden er meerdere talen.

 

 

 

 

Het lezen in een boekrol. Ook Jezus las in de boekrol.  Luc. 4:18-21.

Als er één aan communicatie heeft gedaan dan was Jezus dat. Hoe vaak heeft Hij tegenover het volk van God niet verteld over wat de wil van Zijn hemelse Vader is met Zijn volk. Tot in den treure. Na Zijn dood en opstanding en Hemelvaart verschijnt hij aan de Apostel Johannes op Pathmos. Daar geeft Hij de opdracht dat Johannes brieven moet schrijven aan de zeven gemeenten.

Overigens is het Nieuwe Testament voornamelijk op papyrusrollen geschreven. Deze zijn in die tijd ook heel veel gekopieerd.

 

Communicatie op schrift de laatste 1000 jaar.

 

We zagen al dat de Romeinen al een goed geolied postbedrijf hadden.

Leren lezen en schrijven is van groot belang voor de mens. Daardoor krijgt hij de mogelijkheid om zich te ontwikkelen.

Circa 1324 werd John Wycliffe in het Engelse gelijknamige Wycliffe geboren. Hij vond dat de Bijbel voor iedereen leesbaar moest zijn. In 1380 ging hij aan de slag. In 1388 was de vertaling vanuit het Latijn in het Engels een feit. Hij heeft de herziene vertaling niet meer meegemaakt. Hij stierf op 31 december 1384. De vertaling won aan sympathie in heel het land. De kerk was er echter niet blij mee. Circa 30 jaar na zijn overlijden zijn de beenderen alsnog opgegraven en verbrand. Maar zijn zegenrijke werk was niet meer te stuiten.

Zie voor meer over deze wereldwijde organisatie: http://www.wycliffe.nl/

 

 

 

 

Ook in de zending is een goede communicatie van groot belang.Op de foto is zendeling Jac. Kruidhof in gesprek met  Ziobokmensen op Nieuw-Guinea. Bron: Vrijgemaakt - waarom eigenlijk?

 

Hoe ging het in ons land? Communicatie op schrift kan op velerlei manieren. Een persoonlijke brief of ansichtkaart, rekeningen, bank en of giroafschriften, pakketpost, tijdschriften dag en weekbladen etc. Noemt u maar op. Teveel om op te noemen.

We zagen dat bij de ineenstorting van het Romeinse Rijk ook het postwezen zo goed als verdween. Tot aan de twaalfde eeuw werd er wel post verzonden voor zover daar behoefte voor was. Het gewone volk kon vrijwel niet lezen nog schrijven. Meestal waren dit poststukken van de rijke inwoners van ons land. De meeste mensen konden praktisch niet lezen of schrijven.

Toch was het Karel de Grote die in 789 al een aantal onderwijswetten invoerde. Meestal waren dat kloosterscholen. Vermoedelijk hebben niet  veel jongens gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Kinderarbeid was toen heel gewoon.

 Met de opkomst van de steden in ons land rond de 12e eeuw kwam daar wel verandering in. Er ontstonden postwegen van de ene naar de andere stad. Dat waren niet zulke beste wegen. Een reis met een postkoets was niet een pretje. En ook niet zonder gevaren. Deze postdiensten werden meestal   gedaan door koopmansboden. In de stad waren dat was dat meestal  de kleine ambachtsman die naast zijn werk de post in de stad rondbracht. Deze stadsboden droegen de post bij zich in een bodebus.

In de late Middeleeuwen werd het postverkeer veel omvangrijker en intensiever. Het werd een vaste baan

Omdat er nog geen duidelijke overheid was in ons land stelden de meeste steden hun eigen bodediensten in.  De tarieven van het postvervoer verschilde van de ene stad met de andere. Bodediensten van de ene naar de andere stad. Dat gaf soms ook wel moeilijkheden omdat in vrijwel alle gevallen de port moest worden betaald door de ontvanger.

Ook het werk van de bodediensten in de grote steden werd  steeds omvangrijker. Hij stelde daarom  een bode aan. Zelf noemde hij zich in het vervolg Postmeester. In de zeventiende eeuw werden er paarden ingezet . Dat gebeurde meestal  door cavaleristen te paard. Dit om het aantal roofovervallen tegen te gaan. Een cavalerist had meestal een posthoorn bij zich. Later noemden men deze boden Postiljons.

Ook beurtschippers namen post mee op hun reizen.

De Posterijen werden in 1799 een staatsbedrijf. De eerste Postwet komt er in 1807. De Nederlandse overheid heeft dan het monopolie over het briefvervoer.

 

 

Tiel.

De eerste Postmeester in Tiel was de burgemeester P. Schull. Het stadsbestuur benoemde diens 8 jarige zoon M.L. Schull tot postmeester van de stad Tiel. De familie Schull hield dit ambacht van 1733 tot 1821 in bezit.

In die tijd bestonden er weinig of geen straatnamen. Meestal werd een wijk aangeduid met een letter van het alfabet. In 1884 krijgen diverse Tielse straten een benaming. De Staartsestraat is eigenlijk een oude postweg naar Amerongen. En de weg via Drumpt, Buren naar Culemborg ook. Over deze zandwegen ging het vervoer per diligence en postkoets. .

Het mogelijk eerste postkantoor in Tiel bevond zich in het woonhuis van de familie Schull in de Kleibergstraat.

H.J. van Galen volgde de familie Schull op. Hij vestigde zich in, wat later het woonhuis zou zijn van de dames Spiering, in de Sint – Walburgstraat 17.

Zijn zoon Jasper zette het postbedrijf voort in een gedeelte in de Grote Sociëteit op het Plein. In die tijd werd alles lopend gedaan. Je had bodelopen. Bijvoorbeeld de post voor Zaltbommel werd vanuit Tiel door een bode gebracht naar Heesselt. Daar kwam de bode van Zaltbommel die de post voor Tiel meebracht. Dat waren de echte postboden. Iemand die de brieven in een wijk rondbracht was een brievenbesteller. Dat is altijd zo gebleven. In mijn tijd was ik Ra 3 besteller.

 

 

 

 

Als in 1882 de spoorlijn Dordrecht – Elst wordt geopend krijgt de stad Tiel ook haar fel begeerde treinverbinding Naar het oosten en het westen van het land. Was men voordien aangewezen op het personen vervoer per diligence of per schip. Nu kon men gemakkelijker reizen per trein.

Ook voor het postvervoer betekende dit een enorme verbetering. Er kwamen speciale wagons voor het sorteren van de post onderweg. Ook het postkantoor Tiel heeft van deze gelegenheid enige tijd gebruik gemaakt. Er werd post via de trein verstuurd.

Het is mij bekend dat het zelfs na de oorlog nog gebeurde. Op het Tielse kantoor werd de post verzendklaar gemaakt. Vervolgens werd met een handkar(?)het vrachtje naar het station gebracht. Bij terugkomst van de bestellers op het kantoor werd door de leiding aan hen gevraagd of ze nog op tijd waren. Waarop altijd het antwoord luidde: ‘Op het nippertje.’

Het boekje van Jan Kers geeft een heel mooi inzicht van de geschiedenis van de post in Tiel. De titel is: ‘Een brief heeft altijd haast. H.J. Kers. Uitgegeven ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de Philatelistenclub Tiel. Druk:  R & M dtp*reprodruk, Tiel.’ Mooi om aan te schaffen.

                                  Links het postkantoor in de Sint Agnietenstraat. Rechts de gedenksteen op het na de oorlog in gebruik genomen postkantoor op het Hoogeinde no 13. Dhr Oostinga was directeur van het Tielse postkantoor. Hij is in 1944 door de Duitsers gefusilleerd. 

 

Het postkantoor in de Agnietenstraat is in de oorlog ten prooi gevallen aan het oorlogsgeweld. Na de oorlog kwam er een geheel nieuw pand aan het Hoogeinde.

We gaan naar de laatste 40 jaar van de 20e eeuw. Zelf heb ik daar deel van uitgemaakt. PTT Post was een prachtig overheidsbedrijf. Ik heb er 29 jaar met plezier gewerkt. Ik heb er nog de eed afgelegd. We brachten niet alleen de post rond, maar waren in de omliggende dorpen ook een vooruitgeschoven loketambtenaar. We deden bij de mensen buitenaf de AOW uitbetaling. Soms bij meerderen. Dat ging gewoon tijdens de bestelling. Mensen konden bij ons de geldbetalingen doen. Pakketpost en aangetekenden expresse brieven, waardebrieven behandelen, gerechtelijke brieven uitreiken, postzegelverkoop. Er waren dagen bij dat je met enkele duizenden guldens op pad ging. Dat was in die tijd heel veel geld. In Tiel zelf hadden we circa 60 wijken. Die moest je allemaal kennen. Je moest binnendiensten kunnen draaien. Ook hadden we regelmatig nachtdiensten. De binnenkomende post moest worden gesorteerd. Er moest gemiddeld 3500 brieven per persoon per uur worden gesorteerd. En dat alles in het kader van Communicatie op schrift.

 

 

Uit de oude bladen.

 

Postoverval  Tiel.

 In Tiel werden vrijdag 25 aug, bij een overval welke met een D Roode Kruiswagen 36.000 bonkaarten buitgemaakt.

 V.O.D. Voorlichtingsdienst van Je Maintiendrai 05 – 09 -1944.

 

Zilveren jubileum.

 Tiel – De heer D.J. Snoek, Heiligestraat 70, alhier, herdenkt 1 juli den dag, waarop hij voor 25 jaar als brievenbesteller in dienst trad bij de P.T.T.

De Courant, Het Nieuws van de dag 16 - 06 - 1943.

 

 

Postkantoor Tiel overvallen.

 Vier mannen hebben gistermiddag een postkantoor in Tiel overvallen. Zij dwongen een loketbeambte met een pistool de 100.000 gulden die hij in kas had af te geven en gingen ervan door in een auto.

 Nieuwsblad van het Noorden 23 – 01 – 1982.

 

 Diligence Tiel.

 

In de Arnhemse Courant van 23 – 06 – 1829 lees ik , in verband met een nieuwe dienstregeling van de Diligenceonderneming van Louis Vermeulen te Utrecht, onder meer het volgende: Door deze nieuwe dienst heeft hij het genoegen het geerd reizend Publiek de gelegenheid aan te bieden, om geregeld dagelijks van Amsterdam, Leyden en ’s  Hage door Utrecht, alsmede van Arnhem, Nijmegen, en Zutphen over Amerongen ook tot Tiel te kunnen doorreizen, en zoo ook wederkerig van Tiel over Amerongen naar Arnhem, Nijmegen, Zutphen, Utrecht, Amsterdam, Leyden en ’s Hage. Deze nieuwe Diligence zal dagelijks afrijden van Tiel, des morgens ten 10 ure, naar Amerongen, om aldaar voor de aankomst en het vertrek van bovengenoemde Diligence te arriveren en daarna onmiddellijk retourneren…..  .  Te Tiel is de stopplaats bij Roesink, in het Heerenlogement. Daar kan worden plaats besproken en goederen en geldspeciën worden aangenomen.

 

Diligencediensten 1828.

 

Uit de Nieuwe Zutphensche almanak op het jaar onzes Heeren Jezus Christus ..., 

 

Van Tiel naar Lent vertrekt des donderdags morgens te 8 ure een wagen bij den kommissaris Schaerdenburg. Van Tiel naar Utrecht en terug alle dagen van 1sten maart tot den 1sten november tot des namiddag s te 11 ure, en van den 1sten november tot ultimo februari dinsdags donderdags en zaterdags des morgens te 9 ure eene Diligence bij den kommissaris Schaardenburg еп te Utrecht in het logement den Engel .

Van Tiel naar Utrecht , des vrijdags middags te 12 ure eene Toerkar, welke vertrekt bij den voerman. Van Tiel naar Culemborg alle maandag een e Toerkar welke afrijd in het Anker.

Van Tiel naar Arnhem, des maandags en donderdags  s morgens om 10 ure een overdekte wagen, zijnde dezelfde welke van Arnhem naar Z Bommel vertrekt vertrekkende van Tiel naar Z Bommel op bovengemelde dagen des namiddag s te 3 ure.

 

 

Hierboven een oude postkoets in het Openluchtmuseum te Arnhem. Neem hierin plaats en u krijgt een reisje per koets. Deze staat in de voormalige oude loods van van Gend en Loos uit Tiel.

 

 

 

Groepsfoto van een aantal posbesteller te Tiel.. VZittend v.l.n.r. Peter Hensbergenjr. Petra Captijn ? , Evert Vermeer, Peter Kouwenberg. Staande v.l.n.r Egbert van de Haar, Rijk van Dijk, Dik van Oort, Willie Kuilenbug, Aart Rikken, Hannie van Arnhem, Gerrit Stuivenberg,Jan Meier, Hennie Schiltmans, Ineke van Wijk, Frank Muyen, Jolanda Honders en Bert Boelhouder. De foto is genomen ter gelegenheid van het afscheid van sectorchef Aart van Vlaanderen.

 

 

De Telegraaf 17 - 12 - 1952.

 

 

 

Postroute Tiel, Amerongen Zaltbommel. Utrecht in de 18e eeuw.

 

 

Het oude Drumpt. Het pand aan de rechterzijde stond aan de Dorpstraat ter hoogte van de hoge nummers van de Drumpselaan.

Literatuur:

 

Het oudste schrift.

http://www.broedersinchristus.nl/Bijbel-Schrijfmaterialen

 

De Bijbel heeft toch gelijk, Werner Keller.  H.J. Pari Amsterdam 1956. Drukkerij C. Haasbeek N V Alfhen  aan de Rijn.

 

De Bijbel.

 

http://www.talencentrumbarneveld.nl/

 

De binnenplaats van Babel, door Salomon Kroonenberg. E boek Almere.

 

Zestig Bijbelplaten, ingeleid door Wolf Meesters.

 

De maatschappij veranderd, de PTT veranderd mee.

200 Jaar Post in Nederland, door Dr. G. Hogesteger. Den Haag, juli 1998.Drukkerij Plantijn, Capelle aan de IJssel. Een uitgave van PTT Post.

 

Een brief heeft altijd haast. H.J. Kers. Uitgegeven ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de Philatelistenclub Tiel. Druk:  R & M dtp*reprodruk, Tiel.