Tin uit Tiel.
Numeri 31 : 22. Alles van goud of zilver, van koper, ijzer, tin of lood, ......
De werkelijk prachtige producten die er in de Tinlijn bij Daalderop werden gemaakt. Foto' s uit de in 1963 uitgegeven brochure.
Wie Tiel zegt, zegt Flipje.Wie Tiel zegt, denkt aan bloeiende fruitbomen. Wie Tiel zegt, denkt aan de Betuwe. Zong men zo rond 1945 niet dat ‘eens zal de Betuwe weer in bloei zal staan? Wie Tiel zegt, denkt aan de Waal. Tiel aan de Waal, einde verhaal. Tiel aan de Waal, einde verhaal? Einde van dit verhaal? Nee, er nog iets waar Tiel heel beroemd om was. Ik zeg met nadruk ‘was.’ Ik ben er een heel klein beetje deel van geweest. Het is er dus niet meer. Ik nog wel.Tiel is wereldberoemd geweest. U hoort het goed. Tiel was wereldberoemd om de tin. De tinnen producten die hier werden gemaakt vonden hun weg over de gehele wereld. Tiel had vier tinpoten. Dat waren de grote tinbedrijven. Daalderop, Metawa, Kurz en de Rio. Daarnaast waren er nog een aantal kleine bedrijfjes. Dat waren Jeka, D.W.S. Vanuit deze bedrijven begon het Tielse tin de zegetocht over de gehele wereld. Voor Daalderop was het ’t Royal Holland Pewter.
Uit een brochure van Daalderop in 1963 tekenen we de volgende lofzang over het product, onder meer, op: 'Tin lacht tegen ons als een kind: onbewust. Het zingt een simpele melodie. Het vraagt om eenvoud en om een eerlijke omgeving. Daardoor is het zo hartveroverend. En moeten we een voorwerp uit dit nobele en gelijktijdig nederig metaal geen warm hart toedragen? Het wil zo graag onbelemmerd binnen het bereik staan van ogen en handen. Het verlangt zo naar een huiselijke, intieme en harmoniërende omgeving. Het houd van gemoedelijk en ongekunsteld gezelschap. Op een eikenkast voelt het zich beter thuis dan op een kanten kleedje. Het heeft liever een aardewerkkom of kruik bij zich dan een pompeuze zilveren kandelaar. Voor een voorwerp met zulke voortreffelijke karaktereigenschappen moeten we wel liefde opvatten. Wij willen en kunnen er niet aan ontkomen. Eigenlijk bezit alleen tin behalve de schoonheid en gratie, die kostbare voorwerpen hebben, ook een bijna strenge soberheid. Daarom kan tin zich zonder moeite onderscheiden door oude en waardige traditie.'
Je hebt bergtinerts en stroomtinerts. Stroomtinerts is zuiverder. Tin wordt voornamelijk gewonnen in Indonesië ( Banka en Billiton), Malakka en Australië . Dat is stroomtinerts. Bergtinerts komt uit Oost-Afrika, Zuid- Amerika (Bolivia) en China. Om tin wat harder te maken voegt men een aantal andere stoffen toe, zoals koper en antimoon. Daardoor is het goed te vormen. Het komt onder de naam Britanniametaal of witmetaal op de markt.
Wat is forceren precies? Forceren, het woord zegt het al. Iets met kracht in een andere vorm brengen. In dit geval gaat het om een ronde platte bodem. Deze wordt op een bank gezet tussen twee assen. Een vaste as en een losse as. Op de vaste as zit een mal. Op de losse as zit de zgn. losse kop (center). Daar tussen zit een houten voorlaag. Deze is iets groter dan de onderkant van de mal. Daar tussen in komt de tinnen bodem. Deze wordt onder het draaien er tussen gezet. Met een houtje wordt hij vervolgens gecentreerd. Zodat hij precies in het middelpunt loopt. De bodem word ingevet met raapolie. Met een forceerstaal wordt het materiaal met streken op de vorm van de mal geduwd. Hiervoor is heel veel kracht nodig. Deze wordt verkregen doordat de forceur in een riem zit. Daardoor kan hij een enorme kracht ontwikkelen. Het forceerstaal heeft hij onder zijn arm en in zijn hand. Het staal ligt over een leunspaan. Daardoor kan de forceur het forceerstaal sturen over het materiaal waarheen hij wil. Hij kan daardoor het materiaal gelijkmatig verdelen. Tijdens het forceren komt er veel spanning in het materiaal. Dat wordt opgevangen door gebruik te maken van een drijfhoutje door dat aan de andere kant van het materiaal te drukken. Als het in de gewenste vorm is gebracht wordt het product afgedraaid, eerst met een ruw mes, daarna met een glad mes. Bij Daalderop ontwikkelde men ook het op lucht forceren. Dat vereist veel vakmanschap van de forceur. Op de foto’ s kunt u dat goed zien hoe dat gebeurd dat bij Ties van Zon in Alphen a/d Maas. Het lijkt heel gemakkelijk maar dat is het absoluut niet. Een opleiding tot forceur duurt zo’ n twee jaar. En dan ben je nog maar een beginneling. Ik kan er nog wel meer over vertellen. Maar de foto’ s geven dat ook duidelijk weer. De foto' s zijn gemaakt bij het Oude Ambacht in Alphen a d Maas. Eigenaar Ties van Zon ( overl. )was een voormalig leidinggevend werknemer in de Forceerderij van Daalderop in Tiel.
1 
2 
(1) De bodem wordt in de bank gezet. Nadat de bodem is gecentreerd (2) strijkt men met het forceerstaal krachtig de bodem in de gewenste richting
3 
4 
Nadat het materiaal op een eerste klos (mal) is voor getrokken, foto 1 en 2, wordt het product op een tweede klos (mal) verder in de gewenste vorm geduwd, foto 3 en 4. Onder het bolle gedeelte zit lucht. Het vereist veel kracht en gevoel voor het materiaal.
5 
6 
Eenmaal in de gewenste vorm wordt het product afgedraait met eerst een grof mes ( klingel) Daarna met een glad mes. Daarna wordt het gepolijst.
Ook de K.N.V.B. schaal wordt door het Tinbedrijf van Ties van Zon gemaakt. Op de foto Ties van Zon. Op 1 mei 2008 is Ties plotseling overleden.
Deze foto' s zijn gemaakt door Egbert van de Haar bij het Tinbedrijf van Ties van Zon in Alphen a/d Maas.
Daalderop afdeling forceerderij. Links Wout Schoots overhandigd ? een afscheidscadeau. Aan ?
Op de achtergrond v.l.n.r. zichtbaar Has Damen Jan Kreling, Egbert van de Haar, Achter de man die het cadeau in ontvangst neemt Koos van der Kant, Nol Romein, Gert Krouwel. De jongen naast Wout Schoots is Jan Tussenbroek. De man in het zwart is Marius Schröer.
Afscheid van de leermeester van de forceerderij bij Daalderop Marius Schöer.
Op de voorgrond v. l. n. r. Ben Verstraten, woordvoerder Wout Schoots, Jan Tussenbroek en en Marius Schröer. Op de achtergrond voor zover zichtbaar v . l. n. r.
Wim Hoogstraten Has van Zon, Has Damen, Gijs Schuil, Jan Kreling en nog net zichtbaar Egbert van de Haar.
Het cadeau wordt overhandigt. V. l. n. r. Ben Verstraten Wout Schoots en Marius Schröer. Op de achtergrond v.l.n.r. Hein van Baren, Has van Zon, Jan Tussenbroek, Has Damen, Jan Kreling, Egbert van de haar, Karel Jonas.
Groepsfoto van de forceerderij van Daalderop.
Geknield v .l. n. r. Piet Iterzon, NolKruisbergen. Frits Krebaum, Frans van Hasselt, Marius Schröer, Sjaak Koolwijk, Daan de Mooi, Ben Verstraten. Middelste rij v.l.n.r. Has van Zon, Anton? Wim Hoogstraten, Joop van Doorn, Jan Tussenbroek, ? Wim van Ingen, Anton Meurs, Karel Jonas, Achterste rij v.l.n.r. Has Damen, Jan Willemsen, Ries Goris, Hein Muller, Gijs Schuil, Joop van Eck, Wout Schoots, Jan Kreling, Egbert van de Haar, Dick van Schaik, Nol Romein, Koos van der Kant, Frans Horstink, Wieger Baas, Rien Wennekes, Gert Krouwel,Bernard Schröer ( broer van Marius Schröer),Hannes van Beem, Jaap Heijmans chef van de Tinlijn en Dirk Schoots baas van de forceerderij.
Op 24 april 2012 heb ik een verhaal mogen houden en een film laten zien op de MS Prins Willem-Alexander in Rhenen. Het ging over de Tielse Tinindusstrie. De film was een opname die gemaakt is in het Tinbedrijf www.oudeambacht-tin.nl door mijn zoon Matthijs. Op het schip bevonden zich gasten van het Verpleeghuis Sonnevanck te Harderwijk. Het een en ander werd door de gasten zeer op prijs gesteld.
Zie voor meer Sonnevanck op: http://www.znwv.nl/Woonzorgcentra/Sonnevanck/page.aspx/57
Firma Daalderop te Tiel.
N. v. Koninklijke Metaalwarenfabriek voorheen J.N. Daalderop en zonen te Tiel. Binnenhoek 34. Het grote pand links op de voorgrond was de toenmalige reservoirfabriek. Hier werden de heetwaterboilers gemaakt. In het grote pand rechts op de voorgrond ziet u heel klein de hoofdportiersingang Daarachter bevond zich de koperslagerij met daarachter de tinlijn. Rechts daarvan de galvaniseerdrij. De herenhuizen uiterts rechts waren enkele kantoorpanden.
Hier staan een aantal foto' s van personen die in de jaren '60 van de twintigste eeuw werkten in de forceerderij van Daalderop in Tiel.
Wim van Ingen. Egbert van de Haar, webbeheerder. Contoleur J. M. van Koolwijk.
Stef Schoots.
Gert Krouwel. Forc. O R lid. Nol Romijn. Forc. O R lid. Rijk van der Wal. Forc.
Ries Goris. Forc. Piet Iterson tijdschrijver. Koos van de Kant Mallenmaker.
Afscheid van Dirk Schoots. Dirk was baas van de forceerderij bij Daalderop. Links Dirk, Frans Horstink, Wout Schoots die namens de arbeiders het woord voert, Koos van der kant, Piet Gerritsen en vele anderen.waaronder Ties van Zon en Frits Krebaum.
Dovo Tiel - Wamel.
Dovo staat voor de woorden Door Onderling Overleg Opgericht.
Dit bedrijfje van de heren J. W. Schiltmans en C. A. Lazet starte in 1941 op de Koornmarkt in Tiel. Later betrok men een pand aan de Havendijk 1 - 3. In 1955 trad dhr. Schiltmans terug. Samen met dhr L.H.J. Hurkmans zette Lazet het bedrijfje voort. In 1957 vertrok het bedrijf naar Wamel.
Bron: Tussen Forceelstaak en Gietmal. Peter Schipper.
Jeka Tiel.
In Tiel zijn in de loop der jaren verschillende kleine bedrijfjes onstaan. Daaronder ook Jeka. In november 1933 starte de Pool Jerzy Komorowski aan de Jacob Cremerstraat no 4 een metaalbedrijfje. Dat verkocht hij weer in 1937 aan ir. J. A. Kanis. Men vervaardigde daar eenvoudig forceerwerk waaronder tinnen gebruiksvoorwerpen.In 1964 is het aan de firma Daalderop verkocht.
Bron: Tussen Forceelstaak en Gietmal. Peter Schipper.
Producten van Jeka zijn nog steeds te koop op: http://www.nostalgieutrecht.nl/tinnen-kraantjeskan-jeka-tiel-holland.html
Het gebouwtje van de Jeka in betere tijden.
Voor en zijaanzicht.
Achterkant.
Boompjes op het dak in plaats van een vlag.
Het mooie pand van weleer is al enige jaren overgegeven aan de verwildering en vernieling. Menige club zou er, na een opknapbeurt, mee geholpen zijn. Of een permanente tentoonstelling van de Tielse tingeschiedenis. Nu is het een aanfluiting voor Tiel. Foei!!
Voor meer over tin.
Op onderstaand adres meer over 50 jarig bestaan Daalderop Tiel
http://www.youtube.com/watch?v=RuJh_hCmyrI
Daalderop legt zich thans toe op het produceren van H R Ketels.
Egbert van de Haar, Tiel.
Wat forceren is kunt u op het volgende adres vinden.
http://www.youtube.com/watch?v=KWPbF3jl-bw
Tingieten.
http://www.youtube.com/watch?v=ar54euLy3VQ
Maak jouw eigen website met JouwWeb