http://www.betuwsekring.nl/BKvP/Opsporing_verzocht_Betuwe.html
Land van Maas en Waal.
Je zult er maar wonen!
Deze pagina is gestart op 7 - 4 - 2014. Het is dus nog volop in ontwikkeling. Wat hierop geplaatst wordt verklap ik nog niet. Maar kijk voor meer op de homepagina aan de rechterzijde wat er allemaal wel mogelijk is. Dat het land tussen de Maas en de Waal mooi is bewijzen de foto' s onderaan deze pagina wel. Tot nu toe zijn geplaatst: Niftrik en de buurtschap Lienden,Beuningen,Weurt ,Wamel, Boven en Beneden - Leeuwen, Heerewaarden, Bergharen,Leur, Hernen, Alphen aan de Maas, Appeltern, Batenburg, Maasbommel,Dreumel,Druten, Deest, Puiflijk, Winssen, Afferden en Horssen.
Kijk de Maas en Waalfilm. http://www.dwaalfilm.eu/-
De rest volgt binnenkort.
Deze streek die ligt ten westen van het Rijk van Nijmegen, ten zuiden van de Betuwe, en ten oosten van het kanaal van Sint Andries.
Wat is er te doen in Maas en Waal? Kijk op: http://www.maaswaalweb.nl/bestanden/Druten/2014/KienavondenBondsgebouw/aankKienavondenBondsgebouw.htm
Landkaarten Land van Maas en Waal.
http://www.heemkundeverenigingleeuwen.nl/kaarten.htmf
------------------------------
Maar het was niet altijd even mooi om er te wonen. Kijk maar eens naar deze film. https://www.youtube.com/watch?v=Y87wK8bWD_0
Deel van een oude kaart.
Niftrik.
Niftrik, verkeerdelijk ook Nesterik of Nestrik genoemd, dorp in Gelderland, aan de Maas, vier uren gaans bezuidw. Nijmegen; circa 300 inwoners. Dat staat in het Historisch en geographisch woordenboek door Servaas de Bruin. Deel 2. Uitgeven door D. Noothoven van Goor te Leiden in 1869.
In 1819 waren er die 284. Wat er op neerkomt dat er vrijwel geen groei heeft plaats gevonden in vijftig jaar. In 2011 waren dat er 416.
De Rooms Katholieke kerk.
De kerk van Niftrik viel in 1117 onder het kapittel van Xanten. De kerk werd genoemd naar de H. H. Cosmas en Damianus. Zij waren volgens de overlevering tweelingbroers en Syriër van geboorte. Zij moeten goed bekend zijn geweest met de geneeskunde die zij om niet aanboden. Zij leefden in de tijd van de christenvervolging. Daarom werden zij gearresteerd. Vanwege hun christelijke getuigenis werden zij in het jaar 303 onthoofd.
Hoewel er in de loop der jaren wel wat aan de oude kerk werd verbouwd werd in 1891- 1892 een nieuwe kerk gebouw. Deze stond ten noord – westen van de oude kerk. Deze kerk is in 1940 gesloopt vanwege militaire strategie. Men was van mening dat de kerk wel eens door de Duitsers onder vuur kon worden genomen. Van de middeleeuwse kerk is alleen de luidklok overgebleven. Het mag een wonder heten dat zij niet is omgesmolten. Via via kwam hij in Asten terecht. Hij is opgenomen in het museum Klok & Peel. museum Klok & Peel.
Altijd was er dat dreigende water.
Rooms Katholiek en een goed vaderlander. Dat schrijft Huub van Heiningen in zijn boek: De Historie van het Land van Maas en Waal.
Waar gaat het over? Pastoor Joan van Eck was 66 jaar pastoor geweest in Niftrik. Maar hij mocht volgens de wettelijke regels van toen zich niet meer vertonen in Niftrik. Dit omdat ons land toen geregeerd werd door het overwegend protestantisme. Maar toen in 1760 de dijk te Niftrik gevaar liep door te breken trok hij zich van al die regels niets aan. Kortom, hij stond naast de dominee en de schout de mannen aan te moedigen.
Het is januari 1926. Het water in de Maas en haar zijrivieren is zo hoog gestegen dat een groot gedeelte van het Land van Maas en Waal blank komt te staan. Ook elders in het gehele rivierengebied stond onder water. Deze ramp wordt wel een van de drie ergste overstromingen van ons land genoemd. De schade was enorm. Te Niftrik stond het binnen vrijwel alle woningen. In de woningen heeft men verhogingen gemaakt. Dit is ook in de stallen gedaan om het vee droog te houden. De Niftrikse polder had geen stoomgemaal zodat hier het water werd weggepompt door het stoomgemaal uit Alphen aan de Maas. Maar nog in het jaar 1926 zal er, volgens de Tilburgsche courant van 26-02-1926, te Balgoy en Niftrik een stoomgemaal worden gebouwd.
Een hevige Zuidwester storm heeft grote schade aangericht aan de kermistenten te Niftrik.
In Niftrik in de gemeente Wijchen heeft afgelopen zondag om 16.00 uur een zware storm gewoed.
In de uiterwaarden stond danstent, een zweefmolen en enkele kramen opgesteld. De danstent werd opgenomen en enkele honderden meters meegesleurd. De houten dansvloer werden opgelicht en daardoor zodanig verwoest dat ze onbruikbaar zijn geworden. De zweefmolen werd in zijn geheel opgenomen en een eind verderop neergesmakt en totaal verwoest. Een nieuw radiotoestel van 500 gulden. Gelukkig waren op dat moment geen bezoekers aanwezig. Persoonlijke ongelukken deden zich dus niet voor. Dat de wervelwind een geweldige kracht had ontwikkeld blijkt wel hieruit dat de zweefmolen een gewicht had van 4 ton. Geen van de ondernemers was verzekerd.
Gegevens uit de Haagsche courant van 01 – 10 – 1935.
De Zuidwester storm.
Hendrikus Gerritzen was veerman op de pont van Ravenstein – Niftrik. Maar in de nacht van 16 op 17 januari 1938, is tijdens een zware storm Hendrikus overboord geslagen. De familie heeft nog laten dreggen, maar tevergeefs. Hendrik is nooit gevonden .
Zie voor meer op: http://www.heemkunderavenstein.nl
Geschiedenis van de oorlogshandelingen in of bij Niftrik.
Op 30 juli 1388 vond de slag bij Niftrik plaats. Een lang slepend conflict tussen Willem 1 van Gelre en Johanna van Brabant over de stad Grave. Deze stad nam een belangrijke positie in voor Gelre.
Voor Johanna van Brabant was Grave ook economisch van belang. Grave behoorde bij het Graafschap Cuijk.
Met een leger van 10.000 man trok men op een doorwaadbare plaats, bij Niftrik dus, de Maas over. Niftrik betekent doorwaadbaar. Willem van Gelre 1 viel met een legertje van 700 man dit machtige leger aan. Na een verschrikkelijke strijd van 2 uur lieten 4200 Brabanders het leven en waren er 5000krijgsgevangenen. Een boerderij aan de Maasbandijk draagt nog de naam Strijdtkamp.
De tweede wereldoorlog.
Begin tweede wereldoorlog is bij Niftrik Ravenstein de spoorbrug opgeblazen door de Nederlandse militairen. Men wilde op deze manier trachten om de Duitse opmars te bemoeilijken.
Bron: http://www.hetbatenburgserfgoed.nl/files/5214/0559/0012/batenburg-WOII.pdf
In verband met maatregelen van de Nederlandse strijdkrachten werden aan het begin van de Tweede wereldoorlog een twintigtal gebouwen door het leger verwoest. Hieronder vielen een kerk, pastorie, een school, en enkele kapitale boerderijen. Van de inboedel kon vrijwel niets worden gered.
De totale geleden schade werd door deskundigen geschat op fl 280.000.
Maar in oktober van dat zelfde jaar bracht dhr. dr. Ir. J. A. Ringers als gemachtigde voor de wederopbouw een bezoek aan de gemeente Wijchen om met het gemeentebestuur te overleggen voor de wederopbouw van het dorp Niftrik.
In juni 1942 vond de officiele opening plaats door de hierboven genoemde heer Ringers. Ook de herbouwde boerderijen werden overgedragen aan de eigenaren.
wk1719 Dodenherdenking in Niftrik - YouTube
Operatie Market Garden - Neergeschoten Stirling bij Niftrik-Hernen
Uit de oude bladen.
Ondanks de oorlogsjaren gingen ook andere zaken gewoon door.
Noord brabants dagblad 01 - 08 - 1941.
Wat zou u doen in zo’ n geval?
Naar we in het Handelsblad lezen, werd bij de Maaswerken te Niftrik een der daar te werk gestelde werklozen plotseling verrast met de telegrafische mededeling, dat hem een erfenis van 40.000 gulden ten deel was gevallen. De man nam van deze mededeling kennis, stelde er zijn medewerkers van op de hoogte, en hervatte daarna zijn werk als ware er niets gebeurd.
Bron: Provinviale Noordbrantsche en s ‘Hertogenbosche courant 02 – 07 – 1938.
Een felle brand te Niftrik.
DRIE BOERDERIJEN IN DE AS GELEGD.
Op 08 – 05 – 1939 ca half negen is een zware brand ontstaan in de boerderij van de kinderen van Tiel te Niftrik bij Nijmegen. Aangewakkerd door de felle wind stonden woonhuis en boerderij spoedig in lichter laaie. Het vuur sloeg over naar de boerderij van M. Schreven, die in korte tijd eveneens in volle vlam stond. Daarna werd ook de boerderij van F. Uyen, een der grootste van het dorp eveneens aangetast.
Om half tien stonden de drie boerderijen in lichter laaie was het gevaar voor verdere uitbreiding zo groot, dat de brandweer van Nijmegen ter assistentie werd ontboden. Deze arriveerde kort na 10 uur ter plaatse. Aan het blussen werd ook deelgenomen door de brandweer van Wijchen. De schade die toen al was aangericht, werd geschat op f 59.000.
Boerderijbrand te Niftrik Twentsch dagblad Tubantia Enschedesche courant 11 - 05 - 1939.
Natuur bij Niftrik.
De Loonse waard is een gebied waar de vorige eeuw veel aan ontgronding is gedaan. Thans bestaat het uit een haventje voor het bedrijfsleven en een jachthaven.
De bedoeling is om de natte natuur te ontwikkelen. Voor meer informatie Loonse waard - Alle onderwerpen - Wonen - Gemeente Wijchen.
Buurtschap Lienden, vroeger Linden.
Hieronder een kaart uit 1815.
http://www.topotijdreis.nl/http://www.topotijdreis.nl/
Tussen het dorp Niftrik en het stadje Batenburg ligt de buurtschap Lienden.
Op de onderstaande links kunt u heel veel vinden over deze oude buurtschap.
http://www.hetbatenburgserfgoed.nl/activiteiten/lienden/
http://www.degordenaars.nl/gordenaars/index.htm
https://www.plaatsengids.nl/lienden-batenburg
Interressante links.
https://www.plaatsengids.nl/niftrik
Belangrijk voor fietsers.
Voetveer Ravenstein-Niftrik Rivierenland.nl
Overnachten in Niftrik: http://www.hoogeerd.nl
http://www.hoogeerd.nl/ Loonse waard - Alle onderwerpen - Wonen - Gemeente Wijchen
Literatuur:
Delpher kranten.
De Historie van het Land van Maas en Waal.
Dbnl
Wikipedia en andere internetsite' s.
Dbnl http://www.dbnl.org/tekst/schu211rijk02_01/schu211rijk02_01_0014.php
Beuningen en Weurt.
Kaart van de streek uit 1815.
Beuningen.
De oude benamingen van Beuningen zijn Boningen of Booningen.
De streek waar Beuningen ligt was al vroeg bewoond. Ten tijde van de Romeinen ontstonden in deze streek diverse landbouwbedrijven. Ook bij Beuningen was dat het geval. Deze bedrijven zullen vooral ten behoeve zijn geweest van de Romeinse villa zijn geweest die was gebouwd tussen Ewijk en Beuningen. Wintergranen zoals Spelt werden er niet verbouwd vanwege dat het gebied s’ winters vaak onder water stond, veroorzaakt door de Waal.
Het geslacht van Beuningen is al heel oud. Hendricus van Beuningen wordt al in 1145 genoemd. Een andere Hendricus van Beuningen is in 1203 getuige aangaande een verdrag tussen Gelre en Brabant.
Dat verdrag hield in dat het Graafschap Rode werd overgedragen aan Hendrik de Eerste. Veel met de naam van Beuningen werden in die tijd tot de edelen van Nijmegen gerekend.
Het dorp Beuningen had samen met het dorp Weurt in 1841 circa 1200 inwoners die moesten wonen in 197 woningen. Circa 800 woonden in het dorp Beuningen zelf. In 1855 hadden de beide dorpen1595 inwoners. De meesten van hen werkten in de agrarische sector. Ook had Beuningen twee steenfabrieken. Ook was er een openbare school.
Bij de steenoven van Arend en Mathias Duys werkten toen circa 130 arbeiders. Deze steenfabriek leverde zelfs stenen aan Oost en West – Indië.
In 1958 had Beuningen circa 4000 inwoners.
In Beuningen woonde mevrouw weduwe M. van Bergen - Berendsen. Zij was Nederland oudste inwoonster Op 5 januari 1942 vierde zij haar 104e verjaardag.
Utrechtsche courant 31 - 12 - 1942.
foto V.N.P. Zeylemaker.
Voor info van de P.K.N kerk Beuningen - Winsseb zie;
http://www.kerkenmaasenwaal.nl/noordoost/index.php/anbi/pkn-beuningen-winssen
De Rooms Katholieke H. Corneliskerk.
Beuningen had in de 12e eeuw al een kerk.
De Rooms Katholieke kerk van Beuningen had ruim 1100 leden. Deze kerk was aan de H. Cornelis gewijd. Dit gebeurde in 1801.Men gaat er van uit dat er in de 12e eeuw al een kerk in Beuningen stond. De kerk had het recht van ekel in het Beuningse bos. Mogelijk moeten we hier denken aan het kappen van eikenbomen. Maar stond dat recht in 1303 af aan graaf Reinald van Gelre.
In 1637 nam de eerste Hervormde predikant de kerk in bezit. De katholieken hielden hun diensten vanaf 1652 hun diensten in het Huis Ewijk ( Doddendaal). Maar toen er in 1795 een nieuwe pastoor in Beuningen kwam stichtte deze een nieuwe parochie. Deze hield haar diensten in de Roskam In 1799 kochten de Rooms Katholieken de kerk terug. Na verschillende uitbreidingen werd er circa 1830 een nieuw dak op gelegd. Halverwege de 19e eeuw dreigt de kerk in te storten. In 1846 bouwt men een Waterstaatskerk. Deze werd echter in 1900 weer vervangen door de huidige kerk.
Bouwer was G. Mestrum aannemer te Venlo. Architect was C. Fransen.
Op zondag 29 juni 1930 werd in Beuningen bij Nijmegen een R. K. Jeugddag gehouden De Deelnemers brengen de Romeinsche groet aan MGR. Diepen.
Zie voor meer over deze groet op: Romeinse groet - Wikipedia
Beuningen had vroeger een eigen rechtbank. Onder deze rechtbank vielen de dorpen Ewijk ook wel Rijks Ewijk genoemd. Niet te verwarren met het rijks of Slijk - Ewijk dat aan de noordelijke kant van de Waal ligt. Verder Weurt en gedeeltelijk Winsen vanwege dat het andere deel in het Rijk van Nijmegen lag.
Eind januari 1623 vond er een dijkdoorbraak plaats bij Beuningen.
In 1799 was het weer raak. In Weurt brak de dijk door. Het water stroomde het Land van Maas en Waal in. Een groot gezin dreef op het dak naar Puiflijk. Daar werden ze gered. Uiteraard hadden ze bange momenten doorstaan tussen de drijvende ijsschotsen.
Losplaats Beuningen.
Circa 1864 had Beuningen samen met Ewijk, Weurt en Winssen een eigen laad en losplaats aan de Waal. Dat was ook wel nodig voor het laden van de schepen voor de afvoer van de bakstenen. Ook was het van belang voor het lossen van de 10 á 12 ladingen van steenkool.
Molen Den Haag.
Standerwindkorenmolen den Haag dateert uit de 17e eeuw.
Beuningen had al vrij vroeg in de geschiedenis een dwangmolen. Dat was in 1382. Een dwangmolen, ook wel banmolen genoemd was een molen waarvan de naburige boeren verplicht waren hun koren te laten malen. De huidige molen is eigendom van de gemeente Beuningen. Kijk voor meer op de website van de molen op: http://www.molenbeuningen.nl/
Lindenholt
Het gebied Lindenholt heeft een hoge archeologische waarde.
Peter Deurloo schrijft een schitterend artikel over de verborgen geschiedenis van Lindenholt.
Kijk op de website: http://lindenholtmaaktgeschiedenis.nl/ . Klik op geschiedenis.
Bunswaard
Deze steenfabriek heeft thans de status van rijksmonument. Het immense gebouw is van belangrijk cultuurhistorische en architectuur historisch belang.
In 1839 werd gestart met de bouw. In 1917 vond er een uitbreiding plaats met de bouw van een vlamoven. De Schoorsteen is 50 meter hoog. Bouwer is dhr. Th Burgers.
Het monumentale pand biedt thans woonruimte voor acht woningen. Vanaf deze locatie heeft men een schitterend uitzicht over de Waal.
Kasteel Blankenburgh.
Beuningen had vroeger een adellijk slot. Aan dit slot was eertijds een kapel verbonden. Dit staat in de oprichting bul uit circa 1561 van het bisdom van Roermond.
In 1741 verkeerde het slot in een zeer vervallen toestand, maar is het weer voor bewoning geschikt gemaakt. Later is het slot gesloopt. Alleen de toren bleef staan. Ene familie Wassenaar bleek van het een en ander eigenaar te zijn. Op 2 februari 1774 verkocht deze familie van wat er eens van het mooie slot over was aan A. Vermeulen. Het Huis Blankenburg was een leengoed van Huize Dorenweerd.
Den Ouden Tempel.
Dit pand staat aan de, hoe kan het anders, aan de Tempelstraat nummer 10. Het is een boerenhuis. Op deze plaats stond het voormalige Huis Den Ouden Tempel. Men denkt dat de naam verband houdt met een nederzetting van de Tempeliers uit circa 1300. Het pand is in 1537 het eigendom van Gairdt Bairdt. Achter het huidige pand staat een graftombe.
Kijk voor meer over dit onderwerp op: http://www.tempelieren.nl/CBBeuningen.html
In het Land van Maas en Waal woedt een felle epidemie.
In het Land van Maas en Waal woedt een felle kwaadaardige mazelenepidemie. Epidemie. Te Beuningen en Alem zijn er al kinderen aan overleden. In sommige gezinnen in deze landstreek zijn er soms vier of vijf patiëntjes. Dit o. a. meldt het dagblad: het volk, dagblad voor de arbeiderspartij op 15 – 01 – 1934.
Tweede wereldoorlog
Engelse bommenwerper neergestort.
Het oorlogsmonument herinnerd aan dat op 23 juni 1943 is neergestort. Het was een Engelse bommenwerper. Vijf leden van de bemanning kwamen hierbij om het leven. Op de heenweg naar het Ruhrgebied. Twee van de zes bemanningsleden konden tijdig het vliegtuig verlaten. B. Van Tomkins overleefde zijn sprong met de parachute niet.
De enige overlevende T. Williams kon tijdig het vliegtuig verlaten. Hij Redde zich met de parachute. Bij zijn landing in Hees. Hij werd verzorgd de bewoners en een arts. Later is hij opgepakt door de Duitsers en als krijgsgevangene afgevoerd naar het kamp Staag Luft in Polen.
Scouting Beuningen heeft het monument geadopteerd en onderhoud het ook.
Zie voor meer Scouting Beuningen: http://www.scoutingbeuningen.nl/
Schipper door een Engels vliegtuig gedood.
In de Provinciale Geldersche courant Nijmeegsche courant van 07 – 12 – 1943 stond dat een schipper van de sleepboot Theodora, onder Beuningen, beschoten is door een Engels vliegtuig. De schipper stond in de stuurhut toen hij werd geraakt. Hij was niet op slag dood, maar is later overleden. Een kogel had zich in zijn long geboord. Een vrouw die ook in de stuurhut stond werd geraakt in haar wang en haar schouder. Zij is overgebracht naar het St. Canisiusziekenhuis in Nijmegen. De sleepboot is later door voorbijvarende in Beuningen aan de kade gebracht.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lancastermonument_(Beuningen)
Handige links:
https://www.plaatsengids.nl/beuningen-gelderland
Voor uw vakantie.
http://www.debeuningseboerderij.nl/
Literatuur:
Aardrijkskundig woordenboek van Dr. A. van der Aa.
Uitgever Jacobus Noorduin te Gorinchem. 1841.
Oordeelkundige inleiding tot de historie van Gelderland,
Door Willem Anne van Spaen in 1795. B. Wild en J. Altheer. 1805.
De Historie van het Land van Maas en Waal. Door Huub van Heiningen. Uitgeven door de Europese Bibliotheek – Zaltbommel in 1965.
Dbnl.nl.
Vaderlandsche Geographie, of Nieuwe tegenwoordige staat en hedendaagsche historie der Nederlanden.
A. Bachiene Te Amsterdam.
Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch:
Door Lud. Henr. Christian Schutjes R. K. Priester en Pastoor te Orthen.
Uitgegeven door de drukkerij van het Bisdom van ’s Bosch, in het instituut voor doofstommen – 1872.
Tussen Beuningen en Weurt stortte op 17 - 03 - 1926 omstreeks het middaguur het militaire vliegtuig de N 493 B W 180 neer op de
Het vliegtuig werd bemand door ene Jansen uit Herwen en Aerdt en mecanicien uit Hilversum.
Links de sergeantvlieger mecanicien H. v. d. Kampuit Herwen en Aerdt. Rechts de sergeantvlieger A. M. L. H. Jansen uit Hilversum.
Nieuwe Tilburgsche Courant 16-03-1926.
Weurt.
Weurt is een dorp dat behoort tot de gemeente Beuningen.
De oudste benaming van Weurt moet Villa Vurdi zijn uit het jaar 815.Ook werden de namen Wordem, Vurde(e), Werdam, Werthe, Verthe, Worde(n) of Wurde gebezigd. Ook werd het Vurde genoemd. In het jaar 815 schonk Balderik enkele goederen aan de abdij Lorch nabij het Duitse Worms. Hierbij werd de Villa Vurde genoemd. Men behoeft zich hierbij niet over te verbazen dat de abdij goederen kreeg toebedeeld in de nederzetting Weurt, want in het nabij gelegen Gent stond het administratiecentrum.
Dat er hier sprake is van een hofstede of een uithof dat er in de omgeving van Weurt de gronden zijn ontgonnen. Dat is de periode van de achtste tot en met de tiende eeuw. Veel meer hierover kunt u lezen in: Goederenverwerving en goederenbeheer van de abdij Mariënweerd (1129-1592)
Door B. J. P. van Bavel uitgeven door Verloren in Hilversum in 1993.
De totale grondoppervlakte van Weurt bedraagt circa 1300 ha. Deze is voor het merendeel rivierklei is grotendeels in cultuur gebracht.
Ten Hoet Jz. Schrijft in zijn boek Het Geldersch Lustoord, of beschrijving van de stad Nijmegen in 1825 dat er in Weurt een fraai lusthuis of een zogenaamd kasteel stond. In het bos bij het huis moeten fraaie bomen hebben gestaan waaronder enkele mooie Abeelen. Het huis moet omringd zijn geweest met een gracht. De gracht is door de dijkdoorbraak vrijwel geheel gedempt door hetzand wat er in is achtergelaten.
Mammoet?
Enkele weken later vond men onder het ingelopen zand het geraamte van een heel groot dier. Enkele personen hielden het voor een Auer – Ox. Maar Cornelis Hoet Jz. Hield het voor een reusachtige diersoort uit de prehistorie, mogelijk een Mammoet.
Dijkdoorbraken te Weurt in het kort.
In 1784 brak de dijk bij Weurt door. Een groot gedeelte van de wijde omgeving kwam blank te staan. Het water kwam zo snel zodat de bevolking met achterlating van hun eigendommen naar de daken moesten vluchten.
In 1805 Brak weer de dijk bij Weurt door. Daardoor kwam het gehele Land van Maas en Waal blank te staan.
In 1820 brak de dijk bij Heumen en Overasselt. Hierdoor kwam het gehele Land van Maas en Waal blank te staan.
In 1861 was het weer raak. Dit moet een van de hoogste watervloeden zijn geweest.
Villa Roozenburg.
Deze villa is gebouwd in circa 1875. Hij is gebouwd in een T – vorm. Dit monumentale pand heeft een zeer interessante bouwgeschiedenis. Opdrachtgever voor de bouw van de villa was de familie Braam.
Huis te Weurt.
Dit Huis te Weurt stond op de plaats waar de Van Heemstraweg en de Jonkerstraat elkaar kruisen. Helaas zijn er geen afbeeldingen van het Huis bekend. Wel is bekend dat het in 1678 bestond. Bij het Huis behoorden Landen, boomgaarden, de Hooffacker en Bunsacker. Men gaat er van uit dat dit gebouw op de fundamenten van een nog ouder gebouw is gebouwd. Bij het Huis was ook een prachtig bos aangelegd. Het pand wat er momenteel op deze locatie staat draagt de naam ‘Het Kasteel.
Koningsweg of Koningstraat.
Aan de Oude Koningstraat staan nog een aantal kleine oude boerenpanden.
De Pastoor van der Marckstraat is eigenlijk een gedeelte van een oude Koningstraat. Koningstraten waren de wegen die waren aangelegd voor het snel reizen van de Frankische vorsten door hun rijk. Aan deze straat staat nog een kloostergebouw uit 1905.Het is gebouwd door de Urselinnen van Sint Salvador. In 1959 kwamen hier de paters Maristen. Maristen legden zich voornamelijk toe op het geven van onderwijs, missie en pastoraal werk. In het gebouw zijn ook enkele huurappartementen gerealiseerd.
Weurt kent 8 Rijksmonumenten en 13 gemeentelijke monumenten.
Oorlogsmonument te Weurt.
De R. K. Heilige Andreaskerk.
De R.K. kerk in Weurt is 1895 – 1896 gebouwd. Deze kerk is gebouwd naar een ontwerp van architect C. Franssen. Zijn volledige naam luid Caspar Johannes Hubertus Franssen. Geboren te Tegelen op 14 mei 1860. Overleden te Roermond op 5 januari 1932. Franssen heeft een enorme lijst van bouwwerken op zijn naam staan. Hij was leerling van de bekende P. J. H. Cuypers.
In de dertiende eeuw stond op deze plaats de eerste kerk van Weurt. Dat moet een kapel zijn geweest. In 1607tijdens de Reformatie raakte de R. K. gemeenschap de kapel of kerk kwijt aan de Protestantse kerk. Het duurde bijna twee eeuwen eer dat de R. K kerk de kerk weer terug kreeg. Dat gebeurde bij betaling van ruim 400 gulden. In die tijd een heel bedrag.
In de kerk bevindt zich het oorlogsmonument.
Weurt, monument in de St. Andreaskerk - Nationaal Comité 4 en 5 mei
De Duivelswaai is een kolk die is ontstaan eind 18e eeuw bij een dijkdoorbraak. De waai ligt binnendijks.
Het Maas en Waalkanaal.
Het Maas en Waalkanaal bij Weurt is een belangrijke verbinding voor de binnenscheepvaart. De werkzaamheden begonnen in 1920. In oktober 1927 was het gereed. Het kanaal is ruim 13 kilometer lang. Door dit kanaal kwam er een betere verbinding met het Duitse achterland.
Opening van het Maas Waalkanaal te Weurt door Koningin Wilhelmina. Naast haar minister van der Vogte.
Algemeen Handelsblad 28 - 10 - 1927.
Na Arbeid Gezelligheid.
Deze fotostond in de Graafschapbode van 08 - 08 - 1924.
Het korps bestaat nog steeds. Kijk maar op:
Wordt het over twee jaar groot feest in Weurt? Dan bestaat het korps 100 jaar.
De kampioen van Weurt.
Met een enorme overmacht veroverde de 22 jarige Frank van der Coolwijk uit het Gelderse Weurt in het Engelse Birminham de gouden medaille op de Internationa Beroepen Olympiade.
De medaille werd uitgereikt door niemand minder dan de Britdse premier Margaret Thatsher. Bron De Telegraaf 20 - 09 - 1989.
Wat er groeit en bloeit in Weurt.
https://www.youtube.com/watch?v=4GViXsVFdfU
Handige links:
https://www.plaatsengids.nl/weurt
http://www.vierdaagsecampingweurt.nl/
Wilt u wel eens een lijntje uitgooien voor een visje?
http://deduivelskolk.mijnhengelsportvereniging.nl/
Bed en Breakfast Weurt.
http://www.opentuinbijnijmegen.nl/
Literatuur:
Goederenverwerving en goederenbeheer van de abdij Mariënweerd (1129-1592)
Door B. J. P. van Bavel uitgeven door Verloren in Hilversum in 1993.
Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis
Door Stichting Bevordering Middeleeuwse Studies. Uitgave Verloren 1998 te Hilversum.
De Historie van het Land van Maas en Waal. Door Huub van Heiningen. Uitgeven door de Europese Bibliotheek – Zaltbommel in 1965.
Berigten en waarnemingen betrekkelijk den watervloed in Gelderland, in januari en februari 1861.
Door F.C.D. Bauer uitgegeven te Nijmegen en Arnhem bij H. C. A. Thieme & D. A. Thieme in 1863.
Dbnl. Internet.
Wikipedia.
Diverse internetsite’ s.
Wamel.
Oude kaart van Wamel.
Het dorp Wamel ligt er zo vredig bij in het Land van Maas en Waal. De natuur is er prachtig. Bijzonder fraai zijn de uiterwaarden. Grote delen zijn schitterend begroeit met bossen. Een lust voor het oog zijn de kronkelende dijken. Deze fraaie kronkels zijn echter wel het tastbare bewijs van de vele dijkdoorbraken in het verleden.
Wamel is een dorp dat behoort tot de gemeente Maas en Waal. Het heeft circa 2400 inwoners.
In 1461 is het klooster der clarissen te Wamel in gebruik genomen.
Dit jaartal geeft al aan dat Wamel heel oud moet zijn. Maar Wamel is nog veel ouder.
De oude benaming van Wamel is Vamele. Het werd al genoemd in 893 als hof van de abdij Prüm te Wamel. Vamele betekent zoiets als doorwaadbare plek. Wamel is gelegen op het smalste deel van een oeverwal. Deze loopt van Weurt tot Dreumel. Wamel is in ieder geval ontstaan in de Karolingische periode die loopt van de achtste tot en met de tiende eeuw. De oude naam Vamele geeft aan dat de rivier de Waal doorwaadbaar was. Dat klopt wel want de Waal ging in de eerste duizend jaar van onze jaartelling voor Tiel rechtsaf naar Zoelen. Het water wat langs Wamel stroomde was van zeer bescheiden omvang. In droge tijden kon men goed van Wamel naar Tiel.
In 1741 schreef Hugo Grotius in zijn: Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden, dat Wamel een tamelijk groot en welgebouwd dorp, gelegen aan de Waalstroom tegenover de stad Tiel. En wat voor een dorp!
In het dorp is het oude stratenpatroon nog vrij goed zichtbaar. Het gaat dan om de straten Dorpstraat, Hogeweg, Kerkstraat, Koningstraat en Lakenstraat.
Ook de Veestegen zijn al heel oud.
Oudtijds, circa 1342 behoorde Wamel aan de Hertogen van Gelre. In dit jaar gaf Reinald III het gemaal van dit kerspel in erfpacht aan Godevaart en Wolter van Delft.
Circa 1850 telde Wamel en Leeuwen telde 3730 inwoners. Deze woonden in 534 woningen, die werden bewoond door ruim 600 gezinnen. Men vond er het bestaan in de landbouw en tabaksteelt.
De Hervormde kerk had hier samen met Puiflijk 230 leden. De R K kerk had er samen met Leeuwen 3400.
In die tijd had men er drie paarden en veemarkten. Op deze markten werden niet alleen vee verkocht, maar ook linnen en lakens.
Er stonden vroeger twee kloosters. Beiden zijn vernield.
Clarekamp. In 1461 werd het oudste Clarissenklooster te Wamel opgericht. Het was daarmee het oudste ten noorden van de Maas. Voorheen was dit een tertiarissenklooster. Tertiarissen zijn geen kloosterlingen, maar wonen soms wel in een gezamenlijk gebouw. Een tertiaris heeft zich wel verplicht een aantal vaste gebeden te doen. Ook verplichten ze zich in het geven van aalmoezen, het geven van naastenliefde, en een sobere levenswijze. Sinds 1445 werden deze Tertiarissen al in de bronnen vermeld. In 1461 werd het dus omgezet in het Sint Clarissenklooster. Het is in 1587 gesloten. Het klooster was in 1572 in grote moeiten gekomen door de Reformatie. In 1574 is het klooster ontruimd. Een aantal van hen vertrok naar Kleef. Daar is op 16 maart 1581 Clara Canis overleden. Het klooster te Wamel is door de Geuzen verwoest.
Provinciale Geldersche en Nijmegsche courant 23 - 09 - 1907.
Mariënhof.
Dit klooster stond vlak bij de dijk. Dit klooster is circa 1700 gesloopt. Op deze plaats werd een schuurkerk gebouwd. De genoemde Kerkstraat is vermoedelijk daar naar genoemd. Een schuurkerk wordt ook wel een schuilkerk genoemd. Na de Reformatie werd het de Rooms Katholieken moeilijk gemaakt om hun diensten te houden. Daarom bouwde men op een schuur gelijkend gebouw waarin men de diensten hield. Het was niet alleen deze kerkengroep die daar gebruik van maakten. Ook de remonstranten, lutheranen en doopsgezinden bouwden schuur of schuilkerken elders in het land. Later werd deze bouwmethode ook geliefd bij de gereformeerden vanwege de eenvoud.
Perceelsnamen in Wamel.
Wamel heeft tal van Perceelsnamen.
Hier een aantal: De Doornpol, De Kalverwaard, Honingvlek, Kanunnikenwaard, De Kooi, Het Leenland, Liesbroek, Oudekooi, Het Peppelken, en Smalmorgen.
Veel meer hierover kunt u vinden op de prachtige site: http://www.vanvameletotwamel.nl/
Adellijke huizen te Wamel.
Lakenburg.
Aan de Lakenstraat nr. 39 staat de villa Lakenburg. Dit dateert nog uit de 19e eeuw. Het is opdelfde plaats gebouwd als het huis Lakenburg, dat stamt uit de 17e eeuw. In de kelders zijn nog gedeelten van de muren uit de 17e eeuw aanwezig. Het werd ook wel Huis Lakemond genoemd.
De gracht heeft nog dezelfde vorm als vroeger.
Pollestein.
Huize Pollestein stond ten zuid oostelijk van de Nederlands Hervormde kerk. Het had een rieten dak. Het was al in de achttiende eeuw een boerderij.
Sterkenburg.
Dit huis dateert zeker uit de 17e eeuw. Maar mogelijk was het nog ouder. Het is helaas in 1907 gesloopt.Dit oude kasteel bestond uit verschillende kelders, zware muren en een versterkte toren met schietgaten. Met de bijgebouwen besloeg het 52.68 ha.
De geschiedschrijver Anspach is van mening dat het kasteel is gesticht door iemand uit het geslacht Sterkenburg. Johan van Sterkenburg was in 1562 burgemeester van Tiel. Rutger van Sterkenburg was in 1579 schepen. En Jan van Sterkenburg was dat in 1590 eveneens.
In de Gasthuisstraat 96 in Tiel staat eveneens een prachtig pand dat de naam Huis Sterkenburg draagt.
Door een Dendrochronologisch onderzoek door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg is vast komen te staan dat in het Huis te Tiel het gebruikte hout dateert uit 1552 – 1543. Men gaat er van uit dat het pand in 1554 gebouwd kan zijn. Mogelijk dat er een verwantschap is met het kasteel Sterkenburg te Wamel.
In het Koornland staat nog een huis met dezelfde naam.
Kerken in Wamel.
Nederlands Hervormde kerk.
De uit de 15e eeuw daterende Nederlands Hervormde kerk is maar een gedeelte van het een fraai gebouw wat het vroeger moet zijn geweest. Oorspronkelijk was de kerk gewijd aan Sint Victor. Het gebouw is tijdens de restauratie van 1953 – 1957 ontpleisterd. In 1572 moet de kerk voor een groot deel zijn verwoest. In de kerk bevindt zich veel fraais, waaronder een eikenhouten preekstoel uit 1687. Een koperen lezenaar, zandloper en een marmeren doopvont voorzien van een bronzen deksel uit 1857. Aan de westzijde is in 1957 een transept, een aanbouw toegevoegd.
De kerk wordt al genoemd in een oorkonde in een oorkonde. Daarin word vermeld dat Gotfried, die proost is van Xanten een schenking doet aan de kerk te Wamel ( Wamelen).
Begin januari 1558 waaide tijdens een onverwachts opkomende harde wind in Tiel en omgeving verschillende torenspitsen om. Naast die van Tiel gebeurde dat ook o. A. in Wamel.
Rooms Katholieke kerk.
Deze kerk is gewijd aan Sint Victor en Gezellen. Het is gebouwd in 1953 – 1954. De architect was J. van Halteren uit den Bosch. * 14 april 1893 te Amsterdam - † 16 maart 1973 te Den Bosch. Hij was getrouwd en had 6 kinderen. Hij ontwierp o. a. ook de Dominicuskerk te Tiel.
De eerdere R. K. kerk te Wamel werd in de Tweede Wereldoorlog vernield. Voor de bouw van deze kerk uit 1882 werden meer dan 900 palen geheid.
Meer over deze kerk op: dbnl Wamel.
Molen te Wamel.
De Ambtman van Maas en Waal, Jacob Mom, liet in begin 1600 drie molens bouwen in Dreumel, Alphen en Wamel. De bedoeling was dat deze het water in de Maas konden pompen.
Op de molen op de dijk bij Wamel werd bij een dijkdoorbraak een mand of een lantaarn gebonden om aan te geven dat er een dijkdoorbraak had plaats gevonden.
Veerdienst Wamel – Tiel.
Sinds mensenheugenis is er een veerdienst van Wamel naar Tiel. Eerder was er een verbinding met het dorp Zandwijk bij Tiel. Immers was Zandwijk vroeger een zelfstandig dorp.
Er moet in de late middeleeuwen al een veerverbinding zijn geweest van Zandwijk naar Wamel. Mogelijk al in de Karolingische tijd. (8e tot de 10e eeuw).
Maar daarover is nog geen zekerheid.
Dijkdoorbraken te Wamel.
Wamel watersnood 1929
Alleen al in de achttiende eeuw had het rivierengebied al behoorlijk te lijden van hoogwaterstanden en dijkdoorbraken. Die waren er in 1725, 1740 – 1741, 1769 – 1770, 1784 en 1799.
Lees hier over de verschrikkingen bij een dijkdoorbraak.
http://www.jvdn.nl/Downloads/WG/2003/TWG2003_011-020.pdf
Openbaar vervoer.
Het nieuws van de dag: kleine courant van 15 – 04 – 1898 meldt dat een in Nijmegen gehouden vergadering van kapitaalhouders voor de stoomtram Nijmegen – Druten – Wamel is besloten tot het oprichten van een vennootschap, welke zich, onder de naam van Stoomtram Maas en Waal, ten doel stelt de aanleg en de exploitatie van de bovengenoemde lijn….. Deze tramverbinding waarvoor al twintig jaar geleden een eerste plan werd gemaakt, zal - naar men vertrouwt – veel bijdragen tot de bloei van Maas en Waal, dat dan uit zijne afzondering zal bevrijd worden. …
En de Tilburgsche courant melde op 09 – 03 – 1899 dat sinds gisteren bij de betrokken gemeentebesturen ter inzage de in kaart gebrachte weg die de stoomtram van Nijmegen naar Wamel zal volgen. De tram verlaat de z. g. Koningstraat bij de panoven van de heren gebr. Van Hof en komt in Klein – Afferden op de weg die rechtstreeks naar Druten leidt. In noordwestelijke richting passeert hij het kerkplein, gaat door de Brouwerstraat en neemt op de Heersweg een westelijke richting aan, totdat hij, ongeveer de boerderij van de heer van Zoelen weder van richting verandert en door het z.g.n . Middelveld zijn weg naar Leeuwen vervolgt en vandaar tot Wamel doorloopt alwaar het eindstation komt.
Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant 30-04-1916
Het ging echter niet altijd van een leien dakje met de stoomtram, want op 30 – 12 – 1902 melde de Tilburgsche courant daags daarvoor de stoomtram die om 6 u. 20 van Druten naar Wamel vertrekt, ontspoorde tussen Leeuwen en Wamel. Het voorste gedeelte van de locomotief hing boven een sloot. De passagiers kwamen met schrik vrij. De lijn is weer hersteld.
Wamel had circa 1840 3.365 inwoners, een jaarmarkt, wat tabaksteelt, en wat handel.
Industrie.
Het zuivelfabriekje wat met handkracht werd aangedreven in Wamel werd op 1 mei 1894 in werking gesteld. Een zuivelfabriek op stoomkracht koste in die tijd al gauw circa 16.000 gulden. Een door handkracht aangedreven fabriekje kostte in die tijd circa 1000 gulden.
Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant.
30-04-1916
Wamel 1940 – 1945.
Het dorp Wamel heeft veel te lijden gehad in de Tweede Wereldoorlog.
Wamel lag in de geschiedenis vaak in of tussen de fronten in.
Het zou te uitvoerig zijn om hier diep op in te gaan. Kijk voor een zeer uitgebreid overzicht op: http://www.vanvameletotwamel.nl/
Kijk hier voor een kort verslag en film op de Prins Willem Alexanderschool te Tiel over de fusillade van 14 onschuldige burgers van Wamel bij het Paardenwater te Tiel. http://www.tweestromenlandinbeeldengeluid.nl/films/oorlog/de-zwartste-dag-uit-de-gescheidenis-van-het-dorp-wamel-1999-2000/
Wamel telt slechts 1 rijksmonument. En dat is de Nederlands Hervormde kerk.
Het enige gemeentelijke monument is een Daggelderswoning aan de Waalbanddijk 146.
Uit in Wamel.
Klein Grut is een Bed en Breakfast is gevestigd in het voormalig gemeentehuis van Wamel. Het is een fraai statige T boerderij. Het ligt in het centrum van het dorp op loopafstand van de Waal. Vandaar hebt u prachtig uitzicht over de keizer van onze rivieren de Waal.
Bijzondere links:
https://www.plaatsengids.nl/wamel
http://detielenaar.nl/historie/de-oude-gierpont
Literatuur:
Boeren aan de macht. Boerenemancipatie en machtsverhoudingen op het Gelderse platteland, 1880 – 1930. Piet van Cruyningen Uitgave Verloren te Hilversum 2010.
Internet: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Versteend Verleden. Huub van Heiningen met beeldmateriaal Jan Bouwhuis.
Uitgave de Meerpaal Offset te Tiel.
https://www.oudheidkamer-tiel.nl/docs/tiel-zandwijk.pdf
Wikipedia.
De Tielse Kroniek, uitgave Verloren 1983 te Amsterdam.
Delpher kranten.
.
Beneden – Leeuwen en Boven – Leeuwen.
Plattegrond Boven - Leeuwen. Bron: http://www.topotijdreis.nl/
Beneden – Leeuwen is al heel oud.
Een hele oude weg is de Zandstraat. Deze straat loopt dwars door het dorp van Oost naar West. Ongeveer langs deze weg lagen meerdere nederzettingen. In Beneden – Leeuwen bij de Ret heeft men in 2002 opgravingen gedaan van een Bataafse – Romeinse nederzetting. Het ging mogelijk om oud militairen van Bataafse oorsprong die in het Romeinse leger dienst hadden gedaan.
Bij de opgravingen is prachtig materiaal gevonden, waaronder prachtige fibula’ s (Spelden). Ook kan men van het gevonden materiaal afleiden dat men lood en brons verwerkte.
Een uitgebreid verlag hierover is te vinden op: http://vosarcheo.nl/data/documents/Rap-153_3709000_West-Maas-en-Waal-Beneden-Leeuwen-De-Ret.pdf
De naam Leeuw heeft niets te maken met de koning van de wildernis, de leeuw. De naam leeuw komt van het oud Germaanse woord hlaiwa. Dat betekent grafheuvel. Later, in de nadagen van het Romeinse Rijk raakte het woordje hlaiwa in onbruik. Hoewel het geen onchristelijk woordje was werd het in de tijd van de kristianisering van ons land vervangen door het Latijnse woordje tumba, wat tombe betekend. Eigenlijk betekenen de namen Boven Leeuwen en Beneden Leeuwen gewoon Boven of nabij de heuvel of Grafheuvel en Beneden of Beneden de heuvel of Grafheuvel.
Het ontstaan van Boven en Beneden – Leeuwen zal mogelijk plaats hebben gevonden in het gebied tussen de Koningstraat , Waterstraat, Molenstraat.
Beneden Leeuwen is een dorp dat veel te maken heeft met het water. Het dorp ligt aan de Waal. De kolk het Wiel is daar het bewijs van. Het is een restant van een vroegere dijkdoorbraak.
Een andere herinnering van een overstroming is de watersnood van 1861. Niet minder dan 37 doden waren er toen te betreuren. Koning Willem 3 bracht toen een bezoek aan dit zwaar getroffen dorp.
Foto' s John van de Haar.
Dijkdoorbraken Beneden en Boven Leeuwen.
In het jaar 1437 was er veel ijsgang in de Waal. Daardoor brak de dijk bij Leeuwen tegenover IJzendoorn.
In 1595 brak de dijk o.a. nabij het Huis te Leeuwen. In dat jaar moeten er heel veel mensen verdronken zijn in het rivierengebied. Mogelijk enkele duizenden.
Op 28 januari 1760 brak de dijk bij Neder – Asselt door. Daardoor stond het gehele land van Maas en Waal blank. Het koste gelukkig geen mensenlevens. Wel verdronk er veel vee.
In eind februari begin maart 1784 brak o. a. de dijk bij Boven Leeuwen door. De kracht van het water was enorm.
De dijkdoorbraak van 1861 was enorm.
De prachtige dijk richting Leeuwen. Foto Egbert van de Haar.
Het Huis te Leeuwen.
Het fraaie Huis te Leeuwen.
Het Huis te Leeuwen bestaat niet meer. Dit Huis was gesticht in 1355 maar is in 1817 afgebroken. De voorpoort is echter bewaard gebleven. Het omliggende landgoed besloeg 10 bunder. Het was een woontoren ( donjon). Archeologische opgravingen geven dat aan. Er steenresten zijn gevonden die qua natuur niet in Nederland voorkomt. Het geeft aan dat de bewoners mogelijk rijk waren. De plaats waar het gestaan heeft moet men mogelijk zoeken in de Molenstraat. De vermoedelijke naam was Leeuwenburgh.
Tijdens de Gelderse oorlogen tussen de Heeckerens en Bronckhorsten bezaten de heren Willem en Emmerik van Druten het Huis te Leeuwen. De van Druten’ s steunden Eduard van Bronckhorst. Op Pasen 1334 wilden beide broers in de kerspelkerk een kerkdienst bezoeken. Willem bezeerde zijn voet toen hij even buiten de slotpoort op de brug was gekomen. Hij ging terug terwijl zijn broer zich hieraan niet bekommerde, zijn weg vervolgde. Nu gebeurde het toen de priester de ouwel omhoog hield, een woeste bende het gebouw binnen viel. Doel was om een aanslag op Emmerik van Druten te plegen. Emmerik zocht omdat men daar onschendbaar was, veiligheid bij het altaar. Doch ook daar vond de vijand hem, niet achtende wat een ander heilig was. De priester probeerde hem te beschermen maar Emmerik werd doorstoken in zijn armen
Huis ten Leeuwenbergh.
Dit huis is in 1402 bekend als Gelders leen. Men noemde het ook wel het Huis ten Hofstad tot Leeuwen op den Berge. Het is dan eigendom van de Heren van Leeuwen. In 1500 gaat het over op de familie Baex of Baexten. Circa 1600 wordt het Huis Baex genoemd.
De Nederlands Hervormde kerk.
Van de plaats waar de vroegere kerk heeft gestaan is niets met zekerheid te zeggen. Men gaat er van uit dat deze heeft gestaan waar zich thans het Wiel bevindt. De huidige Hervormde kerk is gebouwd in de jaren 1756 – 1757, en bevindt zich aan de Waalbandijk nabij de Molenstraat.
De Rooms Katholieke kerk.
Bevindt zich aan de Molenstraat de Rooms Katholieke kerk. Deze is gebouwd in 1916 – 1917. Ze is gewijd aan de H. Aldegundis. Deze heilige leefde in de 8e eeuw. Haar verering werd voornamelijk vanuit Emmerik verspreid .
Men denkt dat de kerk is gebouwd op het grondgebied van het Huis Leeuwen.
Muziektent.
De muziektent van het muziekkorps Koning Willem 3 Stond er al voor 1930. Deze stond aan de Zandstraat. Circa 1960 is hij afgebroken.
Trouw, speciale uitgave voor Rotterdam en omstreken.
24 - 01 - 1945.
Bijzondere links.
http://www.heemkundeverenigingleeuwen.nl/
http://www.plaatsengids.nl/boven-leeuwen
http://www.plaatsengids.nl/beneden-leeuwen
Vakantie:
http://www.campingdenhoogenberg.nl/
Literatuur:
De Historie van het Land van Maas en Waal, door Huub van Heiningen. Uitgave Europese bibliotheek - Zaltbommel.
Chronicon Tilence De Tielse Kroniek. Uitgeverij Verloren te Amsterdam.
A.G. Schulte, Het Land van Maas en Waal. Staatsuitgeverij, Den Haag / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1986.
Chronicon Tilence De Tielse Kroniek. Uitgeverij Verloren te Amsterdam.
Muziektenten in Gelderland. S. Laansma en T. Brouwer. Uitgave De Walburgpers, Zutphen.
Heerewaarden.
Oude film over het dorp Heerewaarden.
https://www.youtube.com/watch?v=TY9vrnJ_968
Heerewaarden behoort tot de gemeente Maasdriel. Het dorp ligt in het uiterste puntje van het Land van Maas en Waal. Ook Heerewaarden is al een heel oud dorp. De oudste vermelding is uit de jaren 999 tot 1001. Het werd toen Heriwarda genoemd. Over de betekenis van de naam is nog weinig zekerheid. Men denkt het woord ‘waard of waarden’ zou kunnen worden afgeleid van een hoger stuk land. Feit is wel dat het dorp is ontstaan op een smalle oeverwal. Men denkt ook wel dat Heerewaarden een oude legerplaats is geweest. Heerewaarden zou ook kunnen betekenen ‘de Waard van de Heer.
Het dorp wordt ten noorden begrensd door de rivier de Waal, ten zuiden door de Maas, en ten westen door het kanaal van Sint Andries. Bij de buurtschap Veluwe ligt het driedijkenpunt. Ten westen van Heerewaarden ligt het recreatiegebied ‘De Lithse Ham.’
Heerewaarden was vroeger, evenals Tiel, een belangrijke handelsplaats. Vanwege zijn hogere ligging was het al vroeg bedijkt. Denk hierbij aan de Oude Maasdijk. Tussen Heerewaarden en Alphen aan de Maas moet men eind 13e eeuw al een soort sluis hebben gebouwd om bij hoog water te kunnen sluiten.
Omstreeks 1334 was er een felle oorlog in dit gedeelte van ons land. De strijd ging tussen, enerzijds hertog Jan van Brabant, en anderzijds koning Jan van Bohemen, graaf Reinald van Gelre, graaf Willem van Holland en 17 vorsten uit de omliggende streken. Het ging er hard aan toe. Reinald van Gelre nam in 1335 de stad Tiel in. Hij brak de stadsmuren van de stad af. Maar in 1336 werd er door Filips van Frankrijk vrede gebracht in dit gebied. Het gelukte hem ook om een hechte eendracht tussen de strijdende partijen te sluiten. Er werd overeen gekomen dat Tiel, Zandwijk en Heerewaarden aan Reinald van Gelre toegewezen. En dat hertog Jan van Brabant de Heerlijkheid weer terug kreeg van graaf Reinald van Gelre. Alzo is het geschied. Zij het dat twee van hun kinderen aan elkaar werden uitgehuwelijkt. Op Dionysius 9 oktober 1372 was er weer een strijd bij Heerewaarden, meld de Tielse Kroniek. Op die dag moet een groot deel van de Bronkhorsten in de pan zijn gehakt of gevangen genomen.
Heerewaarden ligt tussen twee grote rivieren en het Maas Waalkanaal in. De Waal is een hele drukke rivier. Het is een economische waterweg van zeer groot belang. Kijk maar eens op het korte filmfragmentje op: https://www.youtube.com/watch?v=X_rkYfJxTxQ&feature=youtu.be
In Heerewaarden staat aan de Maas het oude veerhuis dat dateert uit 1875.
Forten Voorn en St. Andries.
Maar er is meer gebeurd in dit gebied. Van uit de strategische ligging bouwden de Romeinen hier al forten. Twee forten zijn er in de loop der eeuwen gebouwd in de directe nabijheid van Heerewaarden. Beide forten bestaan niet meer. Prins Maurits liet in 1660 in de Boven of Kopsche polder een groot fort bouwen. Het werd fort Voorn of Nassau genoemd. Het was een zeskantige schans met een aantal bastions.
Dit fort is in 1772 door de Fransen gesloopt. Twee Bastions zijn nog enigszins te zien in het landschap van Voorn. Nabij Voorn ligt de buurtschap Zevenhuizen.
Het fort St Andries is gebouwd tijdens het beleg van de stad Zaltbommel in 1599 door kardinaal Andreas van Oostenrijk. De bouw van het fort, het grootste in ons land, werd zeer gehinderd door de aanvallen van het leger van Prins Maurits van Oranje. Maandenlang hielden de gevechten aan. De Walen sloegen aan het muiten. Onderliggende oorzaak was de achterstand in de uitbetaling van de soldij. Maurits rook zijn kans. Mogelijk rekende hij er op dat de tegenstanders zich zouden overgeven. Maar dat gebeurde niet. Sterker nog, zij verdedigen het fort met veel inzet. Uiteindelijk na beschietingen en veel onderhandelen gaven ze zich over. Daarvoor ontvingen ze wel de lieve som van fl. 125.000. Ook namen dienst in het leger van Maurits en noemden zich de Nieuwe Geuzen.
Maurits had nu een belangrijk strategisch punt in handen. De aanval op Vlaanderen kon beginnen.
Mocht je het oude fort, of wat er nog van over is, willen bekijken? De omwalling is er nog. Deze bestaat uit een lengte en breedte van ruim 200 meter. Het ligt nabij de weg Heerewaarden – Rosmalen.
Herdenkingsmunt over de verovering van Fort Sint Andries.
In 1812 werd er westelijker een nieuw fort gebouwd dat de naam kreeg van Nieuw fort St. Andries.
Zie voor meer hierover op: http://spannendegeschiedenis.nl/leven-langs-de-linie/heerewaarden-fort-sint-andries
Heerewaarden ligt in een prachtig gebied. Hier komen Waal en Maas het dichtst bij elkaar. Heerewaarden had vroeger het recht van tolheffing. Er waren ook veerverbindingen. Een naar Varik over de Waal. En een naar Lith en Kessel. Lith is bekend geworden door het boek: ‘Het dorp aan de rivier,’ van Anton Coolen. Dit boek is later ook verfilmd.
Landbouw , visserij en de baksteenindustrie waren de belangrijkste inkomsten van de bewoners.
Heerewaarden is voor een groot deel een beschermd dorpsgezicht. Het is dus een zeer fraai dorp met een prachtige ligging in een eveneens fraaie natuurlijke omgeving. Ideaal voor dagjesmensen en vakantiegangers.
Uniek voor Heerewaarden is dat de smalle oeverwal is niet de vorm van een dijk heeft gekregen.
Belangrijke links:
http://www.plaatsengids.nl/heerewaarden
Nederlands Hervormde kerk.
Het is een eenvoudig zaalkerkje dat is gebouwd in 1850. Het is gebouwd ter vervanger van zijn voorganger. Die was op zijn beurd gebouwd in 1606 vanwege het feit dat diens voorganger, een middeleeuwse kerk , in 1600 was verwoest door de oorlogshandelingen. De kerk staat in de Hogestraat no 20.
De preekstoel is in 1738 gebouwd in de Lodewijk 16e stijl.
Het orgel is uit 1897.
Zie voor meer op: http://www.kerkheerewaarden.nl/toekomst-van-kerk.html
De pastorie is in 1860 gebouwd. De kosterswoning enige jaren later.
Ten noord westen van Heerewaarden staat korenmolen.
Oude films uit de jaren ’50 van de 20e eeuw. http://www.streekarchiefbommelerwaard.nl/beeld/weergave/search/layout/result/trefwoord/deelcollectie/Films/trefwoord/plaatsnaam/Heerewaarden
Recreatiegebied ‘De Lithse Ham.’
https://www.youtube.com/watch?v=mZvsb8--ccU
http://www.bcdegroterivieren.nl/
Literatuur:
Streekarchief Bommelerwaard.
Historie van het Land van Maas en Waal. Huub van Heiningen.
De Tielse Kroniek.
Het present van Staat: De gouden ketens, kettingen en medailles verleend ...
Door George Sanders.
Onze grote rivieren, Dr. Jac. P. Thijsse. Verkade Fabrieken Zaandam.
Bergharen.
Plattegrond Bergharen.
Oude film Bergharen. Kijk op: https://www.youtube.com/watch?v=qFdN_-G9JQY
Bergharen behoort tot de gemeente Wijchen. Bergharen ligt aan de rand van het grootste stuifduingebied van West – Europa. Bij Bergharen heeft dit een hoogte van ca. 25 meter. Het loopt van Heumen tot Horsen.
Oud is Bergharen in ieder geval. Dat wil zeggen, de bewoning van de plaats waar nu Bergharen ligt. Want in de 70er jaren van de 20e eeuw is er een Keltische nederzetting van rond 300 voor Christus aangetroffen tijdens archeologische opgravingen. Zo vond men er een prachtige fibula ( speld) uit circa 35 tot 250 voor Christus. Verder zijn er enkele stukken Romeins vaatwerk gevonden.
Het is vrijwel zeker dat het eerste kapelletje is gebouwd op een prehistorische begraafplaats. Omdat het viel onder de parochie van het naburige Leur behoorde tot het bisdom van Keulen. De Cisterciënzers ¹) bouwden de kerk uit tot een basiliek. In circa 1400 werd Bergharen een zelfstandige parochie.
Ook bouwden ze op de Kapelberg een kappelletje. Deze is gebouwd op een hoge stuifduin. In 1400 begon men met de bouw van de grote toren van de kerk.
Hoewel de Heren van Hernen Rooms Katholiek bleven kwam de basiliek van Bergharen in 1600 in Protestantse handen. In de kerk werden voor de Reformatie jaarlijks ridderdagen gehouden. Deze werden gehouden door de Hertog van Gelre. De Blauwe steen die het dorp in die tijd had werd gebruikt voor mensen die ter dood veroordeeld waren.
¹)Dit is een kloosterorde die in 1098 is ontstaan in de abdij van Citeau in Bourgondië. Stichter hiervan was de abt Robert van Molesme.
De Nederlands Hervormde kerk.
Deze kerk is, zoals hierboven al is vermeld, een (pseudo) basiliek.
Over de lange geschiedenis van deze kerk is dank zij restauraties en archeologische opgravingen veel duidelijkheid gekomen. Het gebouw stamt uit begin van de 15e eeuw. In de kerk bevindt zich een dooptuin.
Het van Vulpenorgel is vrij recent geplaatst.
Rooms katholieke St. Annakerk.
Deze kerk staat aan de Dorpsstraat. Architect was C. Franssen. Hij is geboren op 6 juni 1860 te Tegelen en overleed op 2 januari 1932 te Roermond. Zijn volledige naam moet Caspar Jacobus Hendricus zijn geweest. Hij was een leerling van de bekende P.J.H. Cuypers die ook het centraal station te Amsterdam bouwde en het kasteel De Haar te Haarzuilen. Franssen bouwde de St. Annakerk in 1893. Het is een driebeukige kruiskerk met vier torens.
Heuvelsrust.
Heuvelsrust was een groot boerenhuis met een rijke historie. Op deze plaats nabij de Galgenberg stond een boerenhoeve uit 1687 waar recht werd gesproken. Er werden zittingen gehouden van de bank van inklaring van het dorp Bergharen.
Uit de oude kranten.
Algemeen Handelsblasd 07 - 07 - 1863.
Het Nieuws v d Dag 03 - 08 - 1891.
Het Nieuws v d Dag. 03 - 08 - 1891.
Molen De Verrekijker. (De molen die geen molen meer is.)
De Verrekijker heeft een verre voorganger. Op dezelfde plaats stond in 1313 ook al een molen. Het was uiteraard een korenmolen. Het is een zogenaamde beltmolen vanwege dat hij op een belt of bult (verhoging) is gebouwd vanwege dat hij dan beter wind kon vangen.
De huidige molen werd in 1904 op dezelfde plaats gebouwd omdat de voorganger wegens brand was vernield. Bouwer daarvan was Willem Coppes uit Bergharen.
Thans is de molen in gebruik als vakantieadres. Voor een boeking kijkt dan op: http://www.booking.com/hotel/nl/de-verrekijker.nl.html
De Galgenberg.
De Galgenberg is een gebiedje waar vroeger bepaalde executies plaats vonden. Daders van een ernstig vergrijp werden zeer streng gestraft. De galg dus.
De Keltenhof
Deze prachtige boerderij met bijgebouwen ligt op een natuurlijke heuvel. Het is een krukboerderij uit plm. 1800. Op het erf verder een uit de 17e eeuw stammend karhuisje. Verder is er een grote stenen schuur uit 1748.
Thans is er een plantenkwekerij in gevestigd. Nabij de boerderij zijn restanten van een Keltische nederzetting gevonden.
De totale oppervlakte van de tuinen zijn 1500m2.
De bevolking.
In de periode van 1823 tot en met 1832 groeide de bevolking van 1271 tot 1325 inwoners. En werden in dezelfde periode 334 baby ’s geboren, en overleden er 272 inwoners. Het aantal vertrekkende en ingekomen personen is onbekend.
Op 31 december 1859 had Bergharen 1447 inwoners. Er waren toen 740 mannelijke en 707 vrouwelijke inwoners in Bergharen.
Wie zijn deze mensen uit Bergharen?
De Munnikhof.
Dit gebied van 20 ha is sinds 2003 onder beheer van het Geldersch Landschap en Kasteelen. Er is een begin gemaakt met de natuurlijke ontwikkeling van dit gebied. De sloten zijn ondieper gemaakt met natuurvriendelijke oevers. Er zijn twee waterpoelen aangebracht. De grootste dient ook voor de overtollige wateropvang. Door de verschillende aanpassingen zal er een mooi weidegebied ontstaan waarin de natuur haar vrijelijke loop kan hebben.
Interessante links:
https://kattenberg.wordpress.com/category/geschiedenis/
http://www.plaatsengids.nl/bergharen
http://natuurkaart.nl/gebied/631/
Literatuur.
Het Land van Maas en Waal. A.G. Schulte.
De Geldersche almanak 1835, C.A. Thieme.
http://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01_0021.php
Gelderland. Reizen door de Benelux.
Chronicon Tilence, De Tielse Kroniek.
Nederlandse Staatscourant 27 - 07 - 1860.
Leur.
Leur is een klein maar mooi dorp in het Land van Maas en Waal. Mooi ook omdat het maar liefst 24 rijksmonumenten telt. Het heeft ook een beschermd dorpsgezicht. En dat voor een dorpje dat circa 130 tot 150 inwoners telt. In 1846 waren dat er nog 250 die woonden in 40 woningen. Via de A 50 is het goed te bereiken.
Oud is Leur in ieder geval wel. In de nabijheid van Leur zijn al eens oude munten en andere resten gevonden die aangeven dat er een Romeinse legerplaats is geweest.
De N. H. Kerk van Leur.
Dit kerkje, dat in het begin was toegewijd aan de Heilige Maria, ligt op een begraafplaats in de landelijke omgeving van Leur. Het wordt door hoge eikenbomen omringt. Het wordt al genoemd in het eind van de 13e eeuw. De toren is uit de 14e eeuw. Eveneens het schip van de kerk. De toren is wat jonger. Deze is in de 16e eeuw gebouwd. Op de noordelijke koorwand zijn prachtige muurschilderingen te zien. Deze zijn aangebracht in het begin van de 16e eeuw. In 1846 had deze gemeente circa 50 leden. Doch deze behoorden toen tot de kerkelijke gemeente Wijchen – Leur. In het jaar 1627 en 1628 had men een eigen predikant die luisterde naar de naam Jacobus Bronsraath. Deze vertrok al na een jaar naar Altforst – Appeltern. Van 1628 tot 1737 is de gemeente te Leur bediend door de predikanten uit Batenburg, Wijchen en Leur. In 1737 zijn deze drie gemeenten samen gevoegd.
De oude kerk van Leur is door aartsbisschop Hendrik van Verkeburg in 1311 ingelijfd bij de abdij van Camp. Van der Aa schrijft in 1846 dat het een oud gebouw was met een spitsen toren, maar zonder orgel.
Het orgel wat er thans staat is in 1903 aangekocht door baron van Balveren
Voor deze kerk was er een oud romaans kerkje. En daarvoor een houten gebouwtje. Mogelijk dat er al een kerkelijke gemeente was rondom het jaar 1000 of 1100. In de 80jarige oorlog bleef men trouw aan het Rooms Katholieke geloof. Doch in het 12jarige bestand kreeg de Reformatie enige vaste voet in Leur.
De plafondschilderingen geven weer Maria als moeder Gods met het kind Jezus op haar arm. Rechts van haar staat de abt Bernardus van Clairvaux. Aan beide zijden de heiligen Cosmas en Damianus.
Tijdens een archeologisch onderzoek in 1986 zijn er sporen gevonden van palen van een houten gebouw uit de periode van het jaar 800 – 1300.
Het kerkje is zeer geschikt en geliefd als trouwlocatie.
De Rooms Katholieken behoorden tot de gemeente Wijchen – Leur.
Het Huis Leur.
Het is een mooie wandeling van een kleine kilometer van het kerkje naar het Huis Leur. Het is een prachtige buitenplaats omringt door een prachtig bosgebied en zeer fraaie tuinen. Het Huis is 1778 in opdracht van baron W. H. E. van Balveren gebouwd. Erfgenamen waren later de rijke fam. Van Verschuer.
Het Huis Leur behoorde vroeger, tot 1639, tot de Hoge heerlijkheid Batenburg. Circa 1648 werd de Heerlijkheid Leur verkocht. Deze werd gekocht door Thomas van der Marck. Deze was kanunnik van de St. Jan in Utrecht. Dit geslacht heeft het in bezit gehad tot 1748. In 1748 kwam het in bezit van Gerrit Willem van Balveren, een edelman.
Een geheimzinnige heuvel.
Men denkt dat dit een onderdeel van een Motte is geweest. Vroeger bouwde men een burcht op een Motte. Een Motte is een ronde gegraven gracht waarvan men van de aarde binnen de gracht een heuvel maakte. Op die verhoging werd dan een burcht gebouwd. Bij een dergelijk soort gebouw moet men denken aan een vierkante toren. De Motte van Leur moet zijn gebouwd in de 11e eeuw. Men denkt dat deze Motte is gebouwd door de bisschop van Keulen. De burcht staat er niet meer, maar de heuvel is er nog wel.
In 1846 had men er een lagere school met circa 50 leerlingen.
De Hagert.
Een zeer fraaie woonboerderij bij Leur is de Hagert. Mogelijk stamt de naam Hagert al uit de 16e eeuw. Mogelijk dat er toen al een bebouwing was van een boerenerf. Begin van 17e eeuw woont er de familie Singendock. In 1648 word er door deze familie een nieuw boerenerf gebouwd. In 1906 wordt het grote pand herbouwd tot wat het nu is.
Thans is de Hagert een woonboerderij voor mensen die kleinschalige zorg nodig hebben. Hier wonen en werken mensen met een beperking. Men is hiermee gestart in 2006.
De natuurlijke omgeving bestaat uit houtwallen, hagen en poelen. Er zijn daardoor veel amfibieën. Ook kan men er de das aantreffen.
Meer over de tuinen van Hagert kunt u vinden op: http://www.detuinenvandehagert.nl/?page_id=116
Bijzondere links.
https://twitter.com/bezoekleur
http://www.plaatsengids.nl/leur
http://www.oudegeldersekerken.nl/kerken/leur
http://www.heerlijkheidleur.nl/index.php/over-de-heerlijkheid
http://www.heerlijkheidleur.nl/
Het Landgoed Leur.
Leur heeft een schitterend Landgoed onder haar vleugels. Dit landgoed is circa 250 ha groot. Het was in de Middeleeuwen eigendom van het aartsbisdom Keulen. De Cisterciënzer monniken namen er in 1311 hun intrek in. De woeste grond werden door hen ontgonnen en maakten er vruchtbaar land van. Al vanaf de 8e eeuw waren deze monniken bezig in deze streken om hun evangelie te brengen. Wie er nu rond wandelt in dit in de 18e eeuw aangelegd park in romantische landschapstijl kan genieten van de heerlijke weldadige rust die er heerst. Geniet van de stijlvolle lanen van de prachtige eiken en beukenbomen. En misschien hoor je in de zacht ruisende wind het gezang van de monniken van weleer klinken. Wie weet!
Op de Heerlijkheid ligt ook de Leurse Maalderij. Deze maalderij is in 1925 gebouwd. Opdrachtgever was de familie van Capellenveen. Later, rond 1940, kocht Baron van Verschuer het en nam het op in het Landgoed Heerlijkheid Leur.
Wilt u vlees eten van het Aberdeen Black Angus ras? Ook dan kun u terecht in de Boswinkel op het Landgoed van de Heerlijkheid Leur.
Literatuur.
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Volume 7
Door Abraham Jacob van der Aa. 1845.
Provincie Gelderland, Lekturama, Druk Heideland N V Hasselt België.
http://www.oudegeldersekerken.nl/kerken/leur
Hernen
Hernen, je moet er een keer geweest zijn. Hernen valt nu onder de gemeente Wijchen., maar lang geleden hoorde het tot de gemeente Bergharen. Dat was op 1 januari 1818. Daarvoor was het een zelfstandige gemeente. De betekenis van de naam Hernen zou ‘een hoek’ zijn. Hernen werd vroeger ook wel Hirne of Harne genoemd.
Het schijnt vroeger een gezellig dorp te zijn geweest. Maar dat is het nu nog. Je komt ogen tekort van de prachtige oude landelijke boerderijen en andere bewoning. Schitterende dijkhuisjes ontlokken de wandelaar of fietser menige klank van verwondering. Tal van kleine pontjes maken het gebied tot een lustoord voor toeristen. Kortom een pracht dorpje met een waterrijk gebied en veel bos.
In 1873 had het dorp met bijbehorende boerderijen een oppervlakte van 52 bunder. Dat is ongeveer gelijk aan 50 ha.
Hernen heeft thans ruim 800 inwoners.
Het kasteel.
Het fraaie kasteel met landgoed van Hernen ligt ten westen van het dorp. Het is voor een deel nog door een gracht omgeven. Het kasteel is open voor publiek.
Een voorganger van dit kasteel waren de resten van een oerkasteel van Hernen die gevonden zijn door de archeoloog L. Flokstra en historicus W. Kattenberg. Het lag ten westen van het huidige kasteel. Dat moet een mottekasteel zijn geweest uit de 11e eeuw. Het water rondom deze versterking kwam uit het riviertje ‘de kleine Elst.’ Dat is een watertje dat het overtollige water afvoert. De naam Elst kom af van de natuurnaam Els. Dat is een bomensoort.
De heren van Herne behoorden tot de hoge adel. Ze kwamen oorspronkelijk uit het Duitse Herne. Ze waren aangesteld door de bisschoppen in Duitsland. Deze bisschoppen werkten heel nauw samen met de Duitse keizers in die tijd. De kerk had toen veel wereldlijke macht. De bedoeling was waarschijnlijk om In 1183 is dat Gerard van Hernen, in 1247 Dirk van Hernen, In 1267 Willem van Hernen. Deze Willem had enkele dochters. De oudste heette Agnes. Deze huwde met de heer Hendrik van Wisch.
In 1350 splitste zich de heerlijkheid Hernen zich in twee delen. Het ene deel was Gelders en het andere deel Kleefs.
Omstreeks 1340 was het in bezit van Christina, dochter van ridder Robert van Appeltern. Deze bracht tweederde deel ten huwelijk aan Wessel van Boetselaer. Een derde deel behoorde aan het geslacht van Driel. Uiteindelijk komt het in het geslacht van Kleef terecht.
In de kelder van het kasteel bevindt zich nog de keuken.
Het kasteel is gebouwd van de stenen die van rivierklei zijn gemaakt. Enige jaren geleden zijn de resten van de steenovens uit circa 1400 terug gevonden. Deze lagen circa 500 meter ten noord oostelijk van het kasteel.
De laatste eigenares was mevrouw A. M. Metelerkamp van Bronkhorsten. In 1940 kwam het in bezit van de stichting van Gelderse kastelen doordat de dochter van bovengenoemde mevrouw het aan genoemde stichting afstond.
In en rondom het kasteel is jaren geleden de t v serie Floris opgenomen. Deze serie is in 1969 uitgezonden.
Kasteel te koop.
Een berichtje uit de Amsterdamse Courant van 31 – 05 – 1791.
Men presenteert uit de hand te koop, de Hooge en vrije HEERLIJKHEID HERNEN, geleegen by Nijmegen in Gelderland, Ampte van tussen Maas en Waal, met een schoon Kasteel, geleegen rondom in zyn Gragten Koetshuis en Paarden - Stal, Schuur en Beesten- Stallen, Hoven en Boomgaarden, een schoon bygelegen Ster – Bosch, waar in schoone Wandelwegen, een Visch – Vyver en verdere Dreven en Wandelingen, en allerhande Aggrementen, verder hooge en laage Jurisdictie, chynsen en Erfpagten, Private Jagt, Heeren – Diensten, disponneerrende overVicarie – Goederen, een Steenen Koorn Wind - Molen met een Huis, Pakhuis en Land annex , een groot Bosch, veele schoone Wei – en Akker – Landen, en ten grootendeel allodiaal, en waar onder zyn twee notabele Hofsteeden, bestaande in elk een Huis, Bakhuis, Ker –Molen, Schuur en Berg, veel schoon en bygelegen Bouw - en Wei – Landen, twee visseryen, dit alles geleegen omtrent het Kasteel, De geenen die geneegen zyn om dit schoon Goed te Kopen, kunnen hun addresseeren , zo ook hunne offers aanbieden, aan den Rentmeester PIETER POORTEN, tot Hernen, woonende op het Kasteel, die hun uitleg zal doen.
Filmserie Floris. https://www.youtube.com/watch?v=eIir3kYt9no&list=PL6BD87B9DF9780047
De Beltmolen.
Deze molen staat in het heuvelachtige gebied westelijk van het Hernense meer tussen Leur en Hernen. Het is een Beltmolen. Een beltmolen is een molen die op een al dan niet kunstmatige heuvel is gebouwd. De Hernense (wind)molen wordt regelmatig bediend door een vrijwillige molenaar.
Op een steen die boven de intree is ingemetseld staat dat de molen in 1745 is gebouwd door Jacobus Ferdinandus Antonius van Steenhuijs is gebouwd. Dit in opdracht van de heer van Hernen.
Het Hernense bos.
Het Hernense Bos is circa 70 ha groot. Het bos bestaat voor een groot deel uit eikenbos. Verder vindt u er grove dennen . Dit bos is ontstaan op stuifduinen. Centraal in dit bos ligt een vennetje. Oostelijk hiervan ligt het Hernense meer. Ook liggen er enkele dassenburchten in dit gebied. Er is een dassentunnel aangelegd onder de A 50 door.
De Nederlandse Hervormde Kerk.
De Nederlandse Hervormde kerk in Hernen heeft een eigenaardige geschiedenis. Eind van de 18e eeuw woonde in Hermen slechts één protestant. Naast de bijna 400 Rooms Katholieken woonde er slechts één protestant. Dat was de koster en tevens schoolmeester. De kerk was echter toe gewezen aan de classis Nijmegen van de Nederlands Hervormde kerk. Daarbij behoorden ook de kosterswoning en dergelijke.
Zie hiervoor: http://87.253.142.83/~bergharen/protestantse-gemeente-bergharen-hernen/
De Rooms Katholieke kerk.
De Heilige Judocuskerk staat aan de Dorpsstraat no 35 in Hernen. De oudste vermelding van de kerk dateert van voor 1367. Toen hebben de gebroeders Johan en Alard van Driel de kerk gebouwd. In 1609, tijdens de Reformatie, werd de toenmalige pastoor verjaagd. De kerk werd door de protestantse overheid geannexeerd hoewel er maar slechts één gereformeerde persoon in Hernen woonachtig was. De Rooms Katholieke leden kerkten toen in Ravenstein.
Na 1674 kwam missionaris Wilhelmus van der Hulpen op het kasteel wonen. Dit op het verzoek van de familie van Wijhe de toenmalige eigenaar van het kasteel. Van der Hulpen behoorde tot de Minnebroeders van het Franciscanenklooster te Megen. Een geestelijke op het kasteel gebeurde wel meer in die tijd. Immers waren deze nogal kundig om in verschillende talen te kunnen schrijven. Op deze wijze kon hij dienstbaar zijn voor de kasteelheer.
In 1892 werd de middeleeuwse kerk afgebroken om plaats te maken voor een nieuwe grotere kerk. Deze is gebouwd volgens een ontwerp van P. Th. Stornebrink die werd geboren te Wijchen op 6 oktober 1853 en overleed te Breda op 9 januari 1910. Hij paste de eclectische stijl toe. Dat houd in dat hij verschillende stijlen wist te combineren.
Hernen bezit 11 rijksmonumenten en 8 gemeentelijke monumenten.
Spoorlijn.
Ooit is het de bedoeling geweest om begin van de 20e eeuw een spoorlijn aan te leggen die ook Hernen aan zou doen. De naam van de lijn zou Maaskanter worden. Maar niet alle plaatsen liepen er niet warm voor. Daardoor verdween het plan nog voor de eerste wereldoorlog in de la.
Interessante links:
http://www.eropuitinhernenleur.nl/
http://www.plaatsengids.nl/hernen
Literatuur:
Geschiedenis van het bisdom’ s Hertogenbosch. Lodewijk Hendrik Christiaan Schutjes. Uitgegeven door de Boekdrukkerij van het Bisdom s’ Hertogenbosch in 1873.
Batenburg eeuwenlang een twistappel, Huub van Heiningen. Uitgeverij de Kleijen b v te Wijchen.
Rijzen door de Benelux, provincie Gelderland. Uitgave Lekturama b v.
http://www.mijngelderland.nl/#/cultuurhistorie-in-het-land-van-maas-en-waal/heren-van-hernen
Geographische beschryving van de provincie van Gelderland .
Zicht op kastelen. Marjan Brouwers en Jeannette van Ditzhuijzen. Uitgeverij Terra Lannoo.
dbnl Hernen zie:
http://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01_0022.php
Alphen aan de Maas.
Alphen behoort tot de gemeente West Maas en Waal. Het heeft circa 1600 inwoners.
De naam Alphen kun je in tweeën delen. Alp en hen. Alp zou weide betekenen en hen heim zou woonoord betekenen. Woonoord in grasland.
Zo rond 1840 had dit dorp veel last van kwelwater in de nabij gelegen polder. Deze stond in de winter altijd onder water. Het droog vallen hing altijd af van het vallen van de Maas en het open zetten van de sluizen. Dit duurde soms wel tot juni eer het geheel vrij was van water. In de polder stond in die tijd een watermolen. Nabij Alphen liggen de buurtschappen Nieuwe Schans, het Hoofd, Greffeling, den Haag, Kerkeind, Moleneind, en Moorthuizen.
De Hervormde kerk had in die tijd 33 leden die kerkten in Maasbommel. De Rooms Katholieke kerk had er 700. Verder was er nog een school met 70 leerlingen. Er stonden 139 huizen waarin circa 800 inwoners onderdak vonden. De meesten van hen waren werkzaam in de landbouw en veeteelt.
Deze gegevens haalde ik uit: Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden: Door Abraham Jakob van der Aa.
Mooi stukje geschiedenis dus. Maar niet genoeg voor een hoofdstuk te wijden aan dit mooie dorp. Maar er is meer gebeurd in Alphen aan de Maas.
De Fransen in Alphen.
In Nijmegen konden ze de rookpluimen zien van wat er in het Land van Maas en Waal gebeurde. De Fransen stroopten in 1674het hele platteland af. Het was tijdens de terugtrekking van het Franse leger uit de grote steden. Zij eisten losgeld voor de door hun gevangen genomen personen. Maar de Nederlanders waren zo arm geworden. Een groot deel van het Land van Maas en Waal is daar de dupe van geworden. Ook Alphen dus. De Fransen trokken plunderend door ieder dorp. Na de plundering werden de huizen in brand gestoken.
Alphen aan de Maas telt wel even 6 rijksmonumenten, en 8 gemeentelijke monumenten. Dat zijn er in totaal wel even 14.
Een van die monumenten is wel de St. Lambertus Kerk. In 1930 is deze kerk gebouwd. Onder de kerk, om precies te zijn, onder het schip van de kerk bevinden zich nog de fundamenten van de kerk uit de 10e eeuw. De kerk is gebouwd door de architect H.W. Valk uit ’s-Hertogenbosch.
De St. Lambertus Kerk.
De oorspronkelijke kerk is echter veel ouder dan 1930. Hij was eerder toegewijd aan de H. Petrus. Als er niet voldoende schriftelijke bewijzen zijn kan archeologisch onderzoek meer duidelijkheid geven. Nu, dat onderzoek heeft uitgewezen dat de kerk mogelijk al stamt uit de Karolingische tijd . Dat was in de tijd van de jaren 800 tot 1000. Dat was in de bloeiperiode van Dorestad en Tiel. Men ontdekte dat in de die tijd de tufstenen kerk moet zijn gebouwd. Het onderzoek wees ook uit dat men regelmatig last had van het water. Men heeft zich mogelijk genoodzaakt gezien om de grond om de kerk telkens op te hogen. De ingang van de lag twee meter onder het maaiveld De vroegste schriftelijke vermelding van de kerk is in de tweede helft van de 13e eeuw.
De kerk moet tijdens de tachtigjarige oorlog behoorlijk zijn beschadigd.
In 1929 – 1930 is het bestaande kerkgedeelte gerestaureerd door de al eerder genoemde architect H.W. Valk.
In de kerktoren hangt een klok die in 1950 is aangeschaft. De klok die er eerst hing is door de Duitsers meegenomen.
Het opschrift luid:
De vijand heeft de oude klok genomen
In plaats van haar ben ik gekomen
Dat ik mag luiden als weleer
De mens tot heil, God ter eer.
Lambertus Alphen a/d Maas 1950.
In 1473 is de toren verhoogd tot 24 meter.
Nieuwe Tilburgsche Courant.
01-08-1931.
In de Rooms Katholieke kerk gelooft men dat tijdens de Avondmaalsviering het brood en de wijn veranderd in het lichaam en bloed van Christus. Dat noemt men de transsubstantie.
De Gereformeerden zijn het hier volstrekt niet mee eens. Die spreken van, dat het net zo zeker is als het brood gebroken wordt en de wijn wordt gedronken, het net zo zeker is dat Christus voor onze zonden is gestorven. Christus heeft één keer geleden aan het kruis. Dat was en is voldoende.
De hierboven geschetste leerverschillen was ook één van de breekpunten tussen Rome en de Reformatie.
De Nederlands Hervormde kerk.
Over de bouw van de kerk aan de Schoolstraat is vrijwel niets bekend. Het is een eenvoudige zaalkerk wat gebouwd is in 1818. Men denkt dat de kansel uit de katholieke kerk komt. De kerk bevat wel enkele kostbaarheden waaronder een Avondmaalbeker uit 1771.
Dijkmagazijn.
Op de dijk nabij Alphen staat een dijkhuisje of dijkmagazijn. Het moet één van de oudste zijn in het land van Maas en Waal. Dijkmagazijnen bevatten de eerste gereedschappen die nodig zijn bij hoog water.
Een muntenschat.
In 1969 zijn er belangrijke munten gevonden. In totaal 276 munten waaronder Franse en Zeeuwse geldstukken uit de 17e en 18e eeuw konden worden geregistreerd. Deze munten zijn gevonden in een afgebroken huis in het centrum van het dorp.
Fraaie Windkorenmolen.
Alphen zou geen dorp zijn als er ook geen molen stond. Aan de Molendijk staat hij in volle pracht. Het is een houten standerdmolen. Mogelijk is hij in 1795 gebouwd. De molen is in 1963 circa 25 meter verplaatst en tevens gerestaureerd molenbouwers P. Coppens en zn. Op de mooie website kun je heel veel meer lezen.
http://www.maaswaalweb.nl/molen-alphen/
Natuur.
Ten noorden van Alphen ligt in de driehoek Alphen Dreumel Wamel een schitterend natuurgebied van 40 ha. Het bestaat uit enkele eendenkooien en grasland. In het gebied broeden o. A. de nachtegaal, wielewaal en diverse andere soorten. Ook broeden er veel eendensoorten. Alphen is een mooi kerkdorp. Het ligt schitterend aan de Maas. Een tochtje over de dijk langs alle Maasdorpen is echt aan te bevelen.
Het oude Ambacht.
Ties van Zon uit Alphen aan de Maas leerde het vak forceren bij de Koninklijke Metaalwarenfabriek Daalderop te Tiel. De jonge Ties had het vak al gauw onder de knie. Kortom, het vak was hem op het lijf geschreven. In de Forceerderij heb ik Ties leren kennen. Een hele gewone gezellige jongen. Altijd goedlachs. Rond de jaren 70 van de vorige eeuw kwam bij Daalderop en andere bedrijven in Tiel de klad er in. Ik werkte inmiddels bij de Tielse Post. De tinlijn bij Daalderop werd opgedoekt. Ties kwam dus thuis te zitten. Via de Rabobank kreeg hij de mogelijkheid om voor zichzelf te beginnen. Mijn vrouw en ik hebben hem een paar keer opgezocht. Ties had een prachtig familiebedrijf opgebouwd. De tinproducten die er worden gemaakt zijn van bijzondere hoge kwaliteit.
Op 1 mei 2008 is Ties plotseling overleden. Het bedrijf wordt dan voortgezet door zijn vrouw Corry en Martijn van Zon. Martijn is een zoon van de broer van Ties. Zij mogen zich verheugen in een jaarlijks bezoek van ruim 40.000 personen. Veel van hen komen via een dagtrip van touringcartochten.
Watersnoden.
Alphen heeft verschillende keren in de geschiedenis last gehad van overstromingen.
Zo was er één op 10 februari 1757. Negentien jaar later, in 1776 was het weer raak. Acht jaar later in 1784 brak weer de dijk. En in 1795 zelfs op twee plaatsen. In 1809 en 1820 was het nogmaals raak. Dit alles in een tijdsbestek van 63 jaar. Uiteraard heeft dit mensenlevens gekost. Ook verdronk er veel vee en gingen landbouwgewassen hierdoor verloren. Kortom bezorgden deze overstromingen veel menselijke en dierlijk leed.
De watersnood van 1929 ligt bij de oude bewoners nog vers in het geheugen.
Uit de oude bladen.
Interessante links :
http://www.alphenaandemaas.com/index.html
http://www.plaatsengids.nl/alphen-gl
Een uitgebreid verslag over de bouw van de kerk is te vinden op:
http://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01_0012.php
http://www.alphenaandemaas.com/Links/Links_Historie.html
Literatuur:
Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden: Door Abraham Jakob van der Aa.
Het Land van Maas en Waal, A.G. Schulte.
De historie van het Land van Maas en Waal, Huub van Heiningen. Een uitgave van de Europese Bibliotheek Zaltbommel.
Watersnood tussen Maas en Waal. A. M. A. J. Driessen. Uitgeverij Walburg Pers.
Wikipedia
http://www.alphenaandemaas.com/WHAM/WHAM_Publicaties/Bouwgeschiedenis_RK_Kerk.pdf
Wikipedia.
-------------------------------------------------------
Appeltern.
Appeltern, weer zo’ n lieflijk dorp aan de Maas. Het is niet zo’ n groot dorp (circa 800 inwoners) In 1840 had het dorp circa 560 inwoners,
Het is een oud dorp. In 1130 werd al het Huis te Appeltern genoemd In 1686 is dat door de Heer Zweers de Landas herbouwd. Het Huis had toen een grondgebied van circa 19 bunder.
In circa 1840 was het in eigendom van de heer Godert Willem van Rechteren.
De naam van het dorp is van oudsher Appelthorna. Ook wordt genoemd Appeltree, Apelderhem, Apelteren, Apeltern en Appelteren. Zie Plaatsengids Appeltern.
Het zou Appelboom of Appelbomen betekenen. De Buurtschappen uit de directe omgeving zijn: de Laak, de Tuut, de Wal en de Blauwe sluis. Appeltern werd al genoemd in 797. Het heet dan Aspeltornika. Maar of dat juist is? Ene Nijhof moet dat hebben beweerd volgens Lud. Henr. Christian Schutjes in zijn Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch.
Hertog Reinald van Gelre 9 ( de Hekerens ), zoon van Hertog Reinald van Gelre 1, viel op 21 mei 1361 de stad Tiel aan. Dit omdat in een conflict Tiel had gekozen voor zijn broer Eduard. Eduard kwam de stad te hulp. Hij nam o.a. Reinald gevangen. Op deze wijze kreeg Eduard voor het leven het Hertogdom in handen. Tal van kastelen die tegen hem in opstand waren gekomen werden door hem met de grond gelijk gemaakt. Daaronder ook het kasteel te Appeltern.
Appeltern was vroeger de geboorteplaats van Mr. Jacos Hendrik, Graaf van Rechteren. * 27 – 11 - 1787 te Appeltern - † 0 9 – 07 - 1845 te Zwollerkerspel.
Mr. G. W. Graaf van Rechteren kocht in 1876 op de begraafplaats te Appeltern een stuk grond om daarop een grafkelder te bouwen. Deze was bestemd voor zijn grootmoeder Anna Elisabeth van der Capellen die leefde van 1767 tot 1839. Zij was de echtgenote van Rudolph Christiaan des H.R. Rijksgraaf van Rechteren, die hier ook al was begraven. Op de zerk staan haar naam en datum. Een persoonlijke van de familie vermeldt: hare kinderen betreuren in haar eene teedere moeder de armen weldoenster.
Deze Graaf van Rechteren was lid van de Provinciale Staten van Gelderland district Ede. Hij was lid van de Anti Revolutionaire Partij.
In het Nieuws van de Dag de kleine courant van 05 – 09 – 1881 staat dat tot kamerheer in buitengewone dienst is benoemd de Heer Mr. G. W. Graaf van Rechteren van Appeltern, van den huize Grunsfoort te Wageningen.
Het Kasteel Appeltern.
Het Kasteel te Appeltern moet al heel oud zijn. Helaas is er niet veel meer van over. Het wordt al genoemd in het jaar 1130. In 1686 is het herbouwd door Zweers de Landas. Het wordt dan het eigendom van Godert Willem van Rechteren. In 1881 heeft de toenmalige eigenaar Mr. Godert, Graaf van Rechteren het laten afbreken, uitgezonderd het rechtergedeelte. Daarvoor was het in bezit van de familie van der Capellen tot den Pol. Frederik Jacob Derk van der Cappellen tot den Pol had het geërfd van Sweerts de Landas.
De Boelenham in Hemmen kwam in bezit van Van der Cappellen doordat in 1709 Ermgarde Louise Sweerts de Landas met Hans Christoffel van der Capellen. Hans had geruime tijd in het leger gediend. Hij was luitenant kolonel. Oorspronkelijk kwam de familie van der Cappellen uit Frankrijk. Daar was het een adellijk geslacht. Maar dat was circa 1200. Hans was ook heer van Appeltern, Altforst en Hagen.
Zij kregen drie kinderen: Fredrik Jacob Derk, Die geboren is in 1710. Jaspar Gerrit, heer van Hagen. Jaspar diende ook in het leger, maar verloor het leven in de slag van Racoux in 1745. Het derde kind was een dochter, Margaretha Isabella. Zij huwde met Willem van Ittersum die heer was van Oosterhoff.
Fredrik Jacob Derk van der Cappellen huwde op 17 januari 1741 met de Tielse Anna Elisabeth van Bassen. Zij was een dochter van Dirk Reinier van Bassen en Johanna van Wyhe tot Echteld. Dirk Reinier was burgemeester van Arnhem geweest. Hij was op politiek gebied zeer actief. Hij werd echter uit Arnhem verbannen. Zij gingen in Tiel wonen. Derk Reinier was een aanhanger van de zogenaamde Nieuwe Plooi. In Gelderland de Gelderse Plooierijen genoemd.
Dirk Reinier van Bassen was ook een groot geleerde. Zijn kunde in de Latijnse taal was groot.
De kinderen die uit dit huwelijk zijn geboren zijn:
Johan Derk, geboren op 2 november 1741 in Tiel.
Gerarda, is geboren op 3 oktober 1746, maar op 3 december overleden.
Derk Reinier Christoffel, is geboren op 11 juni maar 15 dagen later op 26 juni 1758 overleden.
Joan Derk van der Cappellen bleef als enig kind over. In 1751, het gezin woonde toen nog in Tiel, Maar verhuisde later naar Appeltern.
Frederik Jacob Derk van der Cappellen zat in de heemraad van het Land van Maas en Waal. Hij stond altijd vooraan in de strijd tegen het water. Als het hoge water dreigde stond hij midden onder de harde werkers en gaf hij zijn bevelen. Hoewel hij met straffe hand zijn orders gaf dwong hij wel respect af.
In Appeltern begon de Nederlandse Democratie.
Joan Derk van der Cappellen tot den Poll.
In Appeltern begon de Nederlandse Democratie. Inderdaad in dat kleine onbenullig lijkend dorpje aan de Maas. Daar woonde Joan Derk van der Capellen tot den Pol. Hij woonde in het kasteel wat hij van zijn vader had geërfd. Hij was er niet zo vaak. Hij is geboren in Tiel op 02 - 11 - 1741 – en overleed te Zwolle op 05 - 07 - 1785. Joan Derk van der Capellen tot den Pol. Dat we nu naar de stembus kunnen gaan om onze voorkeur uit te spreken voor welke politiek wij staan of geregeerd willen worden komt in belangrijke mate door deze baron uit Appeltern.
De glorie periode van de republiek der Nederlanden was in de 18e eeuw behoorlijk aan het tanen. Er was een hoge werkeloosheid in het land. Nederland telde niet meer mee in de wereld. Stadhouder Willem V trok steeds meer macht naar zich toe. Dat betekende een steeds centraler gezag van de regering. De Stadhouder werd steeds door de gewesten benoemd. Ook werd toen ingesteld dat het Stadhouderschap erfelijk was. Op zich was dat niet verkeerd, maar op dat moment en in die tijd niet goed. Daar kwam bij dat de gewone burger hier geen enkele grip op had. Met andere woorden, er was geen kiesstelsel waar de burger om de mening werd gevraagd. De monarchie had in die tijd een hele slechte naam. Dat kweekte verzet bij de bevolking. Men wilde in die tijd absoluut geen monarchie meer.
Joan Derk van der Capellen tot den Pol was het helemaal niet eens met wat er gebeurde in ons land. Hij kon het goed onder woorden brengen wat het gewone volk voelde en dacht.
Hij had in Utrecht gestudeerd maar nooit een titel behaald. Met veel moeite en hulp kon hij toetreden tot de Overijsselse ridderschap. Hij was toen 31 jaar oud. Hij was een bewonderaar van de Amerikaanse revolutie. Omdat hij nogal een dwarsligger was in de ridderschap hebben ze hem eruit gegooid. Hij hekelde daar ook de Drostendienst.
Hoewel de geschriften van Van der Capellen nogal wat losmaakte in de Nederlandse samenleving, de tegenstanders vonden het opruiend, waarschuwde Van der Capellen toch ook tegen ongodsdienstig gedrag en zedeloosheid.
Meer en meer ontwikkelde Joan Derk van der Capellen zich tot een belangrijke politieke spil in het patriottisme van zijn tijd in de Republiek. Zijn hoogtepunt kwam in 1781. In de nacht van 25 op 26 september schreef hij zijn bekende ‘Aan het volk van Nederland,’ Het werd over het gehele land verspreid. De Republiek schudde op haar grondvesten. Dit was het grote begin van de strijd van de patriotten tegen hun gezaghebbers om meer democratie voor de gewone burgers. De gezagdragers reageerden hier fel op. Een ieder die in het bezit was van een dergelijk pamflet kon rekenen op strenge straffen. Uiteindelijk vonden de eerste verkiezingen plaats in 1795. Joan Derk van der Capellen tot den Pol heeft dit niet meer mee gemaakt Tien jaar daarvoor was hij al op jonge leeftijd overleden.
Kijk voor meer op: http://hennepe.jouwweb.nl/tiel-door-de-eeuwen-heen Wel even naar beneden scrollen.
Groninger courant,
11-06-1784
De Italiaanse beeldhouwer Giuseppe Ceracchi heeft in opdracht van de Bataafse republiek een beeld van hem gemaakt.
Plaquette aan de muur van het woonhuis van Joan Derk van der Cappellen tot den Pol in Zwolle
De bekende Nederlandse schrijfster, Hella Haasse schreef het bekende boek: ‘Het geheim van Appeltern. ’ Deze roman werd in 1988 door haar gepresenteerd in de oude raadzaal van het gemeentehuis in Tiel.
Klik voor delen van de roman van Hella Haasse op: https://books.google.nl/books?id=Ye50AAAAQBAJ&pg=PA1716&dq=appeltern+kasteel&hl=nl&sa=X&ei=6LIAVfyBEc3jO7SFgMgB&ved=0CCQQuwUwAA#v=onepage&q=appeltern%20kasteel&f=false
De Nederlands Hervormde kerk te Appeltern.
De kerk in Appeltern werd al in 1134 genoemd. De toren is gebouwd van Tufsteen. In de 17e eeuw kwam de kerk weer in R.K bezit. Dat gebeurde ook nog eens in de 19e eeuw. In 1813 kwam de kerk weer in handen van de Nederlands Hervormden. Het spreekgestoelte komt uit de Nederlands Hervormde kerk van Maasbommel. Het orgel uit 1921 is gebouwd door A. Standaart orgelbouwer te Rotterdam.
De Rooms Katholieke Sint Servatiuskerk kerk te Appeltern.
De Rooms Katholieken kerkten sinds 1829 nog steeds in een Schuurkerk. Dit gebouw voldeed niet meer. Daarom vond Pastoor Lambermond dat er een nieuwe kerk moest worden gebouwd. De naam van de kerk was Sint Servatiuskerk. In 1907 is de kerk officieel in gebruik genomen.
Stoomgemaal de Tuut.
Meer weten over de waterhuishouding? Kijk op; http://www.de-tuut.nl/
Uit in Appeltern:
Moeke Mooren
Een heerlijk dagje uit. Iets te vieren?
Rondvaarten bij Moeke Mooren.
literatuur:
Terugblik. De Betuwe op slot. Artikel Joke Honders.
http://www.plaatsengids.nl/appeltern
Geographische beschryving van de provincie van Gelderland Appeltern .
Vaderlandsch woordenboek. Door Jacobus Kok.
Versteent Verleden: Huub van Heiningen.
De historie van het Land van Maas en Waal, Huub van Heiningen. Een uitgave van de Europese Bibliotheek Zaltbommel.
Onze lage landen: Auteurs, Dr. M. Hoker, prof. Dr. P. W. Klein, prof. Dr. A. F. Manning, Dr. L. Vos, prof. Dr. M. de Vroede. Uitg. M 7 P Boeken Wee
-------------------------
Batenburg .
Het oorspronkelijke kasteel van Batenburg.
De ruïne van Batenburg.
Batenburg.
Ten oosten van Maasbommel ligt het oeroude stadje Batenburg. Het ligt er zo mooi verscholen aan de Maas. Je zou het haast over het hooft zien. Groot is het niet. Maar oh, wat is het mooi. Een bezoekje meer dan waard. Het heeft circa 600 inwoners.
Batenburg is al heel oud. Hoe oud is niet precies te zeggen. De oudste naam is Batavorum. Het is niet met zekerheid te zeggen of Tacitus het over Batenburg heeft als hij het heeft over Batavorum. Ach, wat doet dat ertoe. Batenburg is gewoon één van de oudste plaatsjes, zo niet het oudste van ons land. Het mooie stadje heeft een hele bewogen geschiedenis. Wat er nog van rest is een prachtige ruïne. Er wordt beweerd dat Bato, een Keltische prins hier een burcht had. De ruïne die er nu staat zijn de resten van het enorme kasteel van de van Batenburgers Bronckhorsten en de van Heeckerens. De grondvesten, beweert men, dateren nog uit de 4e eeuw. Tijdens de Franse bezetting is het kasteel door brand grotendeels verwoest.
De Heren van Batenburg mochten zich Bannerheren noemen. Dat betekend eigenlijk dat ze zeer hoge status hadden. Hogere dan de andere ridders. Zij hadden de Heerlijkheid Batenburg ter leen gekregen van de Duitse keizer. Een Bannerheer had ook een eigenvaandel. Ridders die onder deze banner dienden waren dus de mindere van de bannerheer. Banner betekend vaandel of vlag.
Dat Batenburg heel oud is bewijst wel de vondst van Romeins aardewerk en Romaanse munten. Ja, Het stadje had twee toegangspoorten, de Maaspoort en de Appelternse poort. Batenburg had zelfs een eigen munt. Batenburg was vroeger een Heerlijkheid. Nota bene ook nog wel één van de oudste. Het was in eigendom van de Heren van Batenburg. In 1272 trouwde Joanna van Batenburg met Willem van Bronkhorst. Willem kon zich van toen af ook Heer van Batenburg noemen. In 1325 stief Gijsbert van Bronkhors, Heer van Batenburg ongetrouwd, en kinderloos. Hertog Karel van Gelre nam de Heerlijkheid met geweld in bezit en verkocht het in 1334 aan Herman van Bronkhorst.
Het geslacht Bronkhorst kozen tijdens de 80 jarige oorlog partij tegen de Spaanse overheersing. De broers Willem, Dirk, Karel en Gijsbert waren hierin actief. Het liep echter slecht met hen af. Dirk en Gijsbert zijn in Brussel, op 1 juni 1568 op bevel van Alva onthoofd. Karel is in 1580 te Keulen door een Spanjaard om het leven gebracht. En Willem moet in 1575 in Haarlem zijn gesneuveld.
In 1641 kwam de Heerlijkheid Batenburg in het bezit van het huis van Horne of Hoorne. Dat kwam doordat Johanna van Bronkhorst van Batenburg in 1630 was getrouwd met Johan van Hoorne. Aangezien twee generaties van het geslacht Hoorne of Horne geen nageslacht voortbrengt komt de Heerlijkheid Batenburg in bezit van het Grafelijk huis van Bentheim – Steinforth.
In 1818 wordt Nederland bestuurlijk opgedeeld in gemeenten. Hoewel Batenburg daarvoor te klein zou zijn wordt het met financiële steun van de Graaf van Bentheim toch gemeente Batenburg. In 1945 wordt het Batenburgs bezit door de Nederlandse staat opgeëist.
Het Kasteel.
Het kasteel had een rondeel met vijf zware, ronde torens. In één van deze torens was een bidkamertje gevestigd. De muren van het gewelf waren met azuurblauwe verf bewerkt. Daarop stond de tekst in gouden letters geschreven: God is mijn Horen, Baet en Borgh. Boven de toegangspoort zat vroeger een steen gemetseld waarop stond dat het slot in het jaar 327 gebouwd was op de fundamenten van de tempel van Mars Victor. Dit en de 4 stukken geschut, die elk de lijfspreuk van de van Bentheims bevatten, zijn door hen mee genomen naar Steinforth.
Het kasteel heeft verschillende belegeringen gekend. In 1497 neemt Albert van Saksen die landvoogd is van de Nederlanden het kasteel in. Daarbij werden er grote beschadigingen aangebracht aan Torens en Muren. Deze werden door Albert van Saksen hersteld.
In 1582 werd het door de Gelderse troepen ingenomen. Maar in dat zelfde jaar werd het door de Spanjaarden bezet. Filips, graaf van Hohenlohe probeerde het in 1586 te heroveren. Hij ondervond daarbij een zeer sterke tegenstand van de Spanjaarden. Dit noopte hem om het kasteel te beschieten. Daardoor werden de oudere gedeelten van het kasteel ernstig beschadigd. Dat gaf hem de gelegenheid het in te nemen. In 1595 was de schade aan het kasteel hersteld. Op 8 april 1600 kwam, op bevel van Prins Maurits, kolonel Gistelles met een grote overmacht het kasteel belegeren. De bezetting van het kasteel was te klein om de strijd aan te binden. Zij kregen na overgave de vrijheid om te vertrekken naar Grave.
In 1795 stonden de Franse legers voor de poort. Zij veroverden het kasteel. Maar door onvoorzichtigheid met vuur van de Fransen brak er een grote brand uit. Wat er van overbleef is wat er nu nog is. Een prachtige ruïne.
Zie voor tientallen foto' s van de ruïne:
http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Batenburg_Castle?uselang=nl
Een prachtig kasteel.
Een prachtig kasteel. In 1741 wordt er nog gesproken van een overprachtige Burcht. Het moet, zo niet de mooiste, dan wel één van de mooiste van Gelderland zijn geweest. In de muren van de torens, die zo dik waren, bevonden zich nog enkele kamers. Het voert te ver om al de pracht en praal hier te beschrijven. Beter kan men hiervoor de boeken van Huub van Heiningen aanschaffen. Deze boeken zijn een lust om te lezen. Zie hiervoor de gebruikte lectuur.
Uit de Amsterdamse Courant van 17 – 11 – 1787 knipte ik de volgende advertentie:
Uit de hand te huur, tegens primo Mey aanstaande, een bewoning op het kasteel te Batenburg, gelegen in Gelderland aan de rivier de Maas, bestaande in verscheiden Boven en Beneden Kamers, groote zolders, Keuken, Kelders, Stalling en Hooyzolder &, met een groote Tuin, beplant met verscheiden fyne Vrugtboomen, voorts de privative Jagt en Visscherye in? Heerlykheid. Nader bericht begeerende, addresseere zig by den Heer H.V. Batenburg, te Batenburg.
De Blauwe steen.
Deze lag tot in 1878 op het kruispunt van de Grotestraat – Kruisstraat. De overlevering verteld dat men hier de doodskist hieraan werd vast gebonden totdat de schulden van de overledene waren betaald. Als die waren voldaan kon de begrafenis plaats vinden. Het verhaal gaat dat op de Blauwe Steen Herman van Bronckhorst van Batenburg en de Batenburgse bevolking elkaars rechten te zullen respecteren. Dit soort gerichtsstenen zijn al heel oud. Mogelijk nog voordat het Christendom in ons land zijn intrede had gedaan. Dit zou een bewijs kunnen zijn dat Batenburg wel eens heel oud zou kunnen zijn. Nijmegen had, en heeft nog zo’ n steen. Tiel had er vroeger ook een. Ook deze beide stenen zijn dus al heel oud.
De Batenburgse munt en de koperen ketel in Deventer.
Batenburg had zelfs een eigen munt. En ook een eigen muntmeester. Nou, dan ben je wel een echte stad nietwaar? Ja, maar, die Batenburgse munt schijnt nou niet van zo’ n beste kwaliteit te zijn geweest. Eigenlijk een stad wel wat onwaardig. In heel het land was er geen slechtere munt denkbaar dan die van Batenburg. Was het daarbij nou maar gebleven. De muntmeester deed in die tijd iets wat echt niet door de beugel kon. En dus streng werd gestraft. Hij had Deventer munten vervalst. Het gebeurde in 1434. Als straf werd hij gekookt in de koperen keten. Vergeleken daarbij komen de geldvervalsers er in onze tijd er nog goed van af.
Overstromingen.
Door een dijkdoorbraak te Dreumel, veroorzaakt door het kruiend ijs, overstroomde in 1855 een groot gebied van het Land van Maas en Waal. Tal van plaatsen werden door het water verrast. Ook het stadje Batenburg. In 1861 was er weer een overstroming.Dus 6 jaar later. Ook toen zijn er in Batenburg van al hun goed beroofd.
Het inwonertal van Batenburg was in 1795 470 zielen.
Thans heeft het oude stadje circa 600 inwoners.
Kerken in Batenburg.
De Oude of Sint Victorkerk. PKN.
Romaans doopvont Sint Victorkerk uit de 13e eeuw.
De Sint – Victorkerk is een vernoeming van Victor van Xanten ( plm.287) Hij was een Romeins officier die de dood van martelaar is gestorven in het Amfitheater te Xanten.
Dit was echter niet de eerste naam van deze kerk. Hij moet eerst zijn genoemd naar Willibrord. Men gaat er van uit dat één van de heren van Batenburg door de prediking van Willibrord tot het christelijk geloof is bekeerd. Daardoor zou de eerste naam van de kerk Sint – Willibrordskerk zijn geweest.
Tijdens de middeleeuwen was er een goede band tussen de kerk van Batenburg en de Dom van Xanten. Daardoor werd de beschermheilige van de Dom dat ook van de kerk van Batenburg. Daardoor kreeg de kerk van Batenburg de naam Sint Victorkerk.
Tijdens opgravingen in verband met de restauratie in 1981 – 1982 kwamen er resten tevoorschijn uit de 11e en de 14e eeuw. In de 11e eeuw moet het een klein zaalkerkje zijn geweest.
Bij de Beeldenstorm in 1566 is de kerk behoorlijk geplunderd. In 1600 schoot Prins Maurits de kerk volledig in puin. Daarbij is ook een groot gedeelte van het stadje verwoest. Het Batenburg van toen moet groter zijn geweest dan het huidige.
De protestanten namen de vrijwel volledig verwoeste kerk over van de Rooms Katholieken.
In de kerk bevindt zich het oudste grafzerk van Nederland. Namelijk van Gijsbert van Bronckhorst Batenburg uit 1429.
In 1841 telde de gemeente 120 leden waarvan er 10 in Niftrik woonden. Het beroepen van een predikant gebeurde bij collatie van de Ambachtsheer van Steinforth. Dat recht is in 1922 in Nederland afgeschaft.
De R.K. St.-Victorkerk.
Deze kerk is gebouwd tussen 1873 en 1875. Het is een neogotische basiliek. De toren heeft vier geledingen. De ontwerper is C. van Dijk. Door een schenking van Jan Steeg en zijn moeder, Gertrudis Steeg-Smits. Kon de kerk worden gebouwd. De kerk staat aan de Molendijk no 3.
De eendenkooi Batenburg. Deze is in gebruik. Het heeft een oppervlakte van 21 ha. Het is een kooiplas omzoomd met veel begroeing bestaande uit wilg, es, els en grasland. In excursieverband is het mogelijk te bezoeken.
Het Laaksebos is 15 ha groot. Dit bosgebiedje is speciaal aangelegd voor het onderzoek De Dorskamp te Wageningen.
De molen van Batenburg.
Batenburg heeft ook een molen. Het is een standerdmolen. Een standerdmolen wordt bedien vanaf de grond. Het is een korenmolen. Wanneer hij is gebouwd is niet meer na te gaan omdat een archief van de Heerlijkheid Batenburg is verloren gegaan. Maar al in 1531 kreeg de Heer van Batenburg al het recht om een molen te bouwen. De molen behoorde toen bij het kasteel. De molen is in 1977 en 1996 gerestaureerd door de Vereniging de Hollandsche Molen. Hij is sinds 2009 weer in werking. Hij staat aan de Molendijk 15.
Batenburg heeft zelfs een haventje. Kijk daarvoor op: http://www.haventjebatenburg.nl/
Meer weten over het Rivierengebied?
Links:
https://www.youtube.com/watch?v=yfsQKJC4IIM
http://www.janvangelderstichting.nl/
http://www.plaatsengids.nl/batenburg
http://natuurkaart.nl/gebied/630/
http://www.hetbatenburgserfgoed.nl/
http://www.heemkundeverenigingleeuwen.nl/publicaties.htm
Literatuur:
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Abraham Jacob van der Aa.
De historie van het Land van Maas en Waal, Huub van Heiningen. Een uitgave van de Europese Bibliotheek Zaltbommel.
Batenburg eeuwenlang twistappel, Huub van Heiningen. Uitgeverij de Kleijn b v Wijchen.
Stads en dorpsgezichten in Gelderland. De Walburg pers Zutphen.
Watersnood in Maas en Waal maart 1855. Uitgave H.C.A. Campagne maart 1855. Tiel.
Watersnood tussen Maas en Waal. A.M.A.J. Driessen. Uitgave De Walburg Pers.
Zuphen.
Natuur en wandelgebieden Natuurmonumenten.
Wikipedia.
Internetsite' s.
--------------------------------------------
Maasbommel.
Maasbommel was vroeger een Heerlijkheid. Hoe oud de Heerlijkheid Maasbommel is, dat is niet met zekerheid te zeggen. De plaats heeft echter wel stadsrechten. Maar ook vanaf wanneer tasten men in 1795 in het duister. In de Landbrieven van Maas en Waal in 1328 en 1403 wordt daar nog melding van gemaakt. In 1343 sluit de stad Maasbommel met de overige steden van Gelderland een verdrag om de rust te behouden in het land. Dat gebeurde na de dood van Hertog Reinald. In 1403 en 1418 wordt Rutger van Bommel beleend met de Hofstad te Bommel en 8 morgens land, met de Heerlijkheden de uiterwaarden. Het gebied van Maasbommel vormde laagrechtsgebied en hooggebied. Tot 1538 was het een Gelderse leen. Daarna van die van Cuijk.
Het stadje aan de Maas heeft ook een markttol gehad en ook een marktrecht.
De komst en het verblijf van de Franse troepen was een regelrechte ramp voor Maasbommel. Er was veel brandschade en plundering. Er zijn in die tijd opgemaakt schadelijsten die daar blijk van geven. Toch is Maasbommel wel veel ouder want in 1144 werd het Buomele genoemd.
We gaan nog verder terug in de tijd. Want in het gebied van het huidige Maasbommel leefden ooit de Romeinen. Een zeer fraaie archeologische vondst uit de tweede eeuw na Christus komst is een schitterende zilveren mantelspeld ( een trompetfibula).
Archeologisch onderzoek heeft ook plaats gevonden in het Molenblok. Daar zijn restanten gevonden uit de IJzertijd – Romeinse tijd. Het Molenblok ligt op een oude stroomgordel van de Maas.
Onder Reinald 3 werden er zelfs nog munten geslagen in Maasbommel.
Maasbommel betekent mogelijk: verhoogde boomrijke plaats. Het woordje Maas is mogelijk toegevoegd vanwege dat er ook plaatsnamen zijn met alleen Bommel.
Het stadswapen wat uit 1316 stamt, bestaat uit een gouden ondergrond met daarop een dubbele adelaar. Onder Maasbommel vallen ook de buurtschappen Berghuizen en Blauwe Sluis.
De goede ligging van Maasbommel aan de Maas bood mooie kansen om zich te ontwikkelen.
Maasbommel had in 1750 als eerste in dit gebied een watermolen. Daar voor is er waarschijnlijk alleen kleinere watermolen geweest.
Oude foto Maasbommel. Telegraaf 18 - 11 - 1989.
Watersnoodrampen in vogelvlucht.
Toch heeft het stadje veel te lijden gehad van verschillende dijkdoorbraken. De strijd tegen het water begon al in de 14e eeuw. Toen begon men al dijken te bouwen. Omdat het gebied tussen twee rivieren in lag waren de gevaren erg groot. De geschiedenis verteld dat er veel overstromingen zijn geweest. Het heeft in het verleden vele levens gekost. Daarbij was er ook heel veel materiele schade.
Ik noem u enige jaartallen van dijkdoorbraken: 1781, 1784, 1799, 1805, en 1809.
In 1760 – 1781 was er een zeer strenge winter. De rivieren waren geheel dichtgevroren. Toen in januari er een dooi inval kwam de ijsmassa in beweging. Bij Batenburg had zich een ijsdam gevormd. Maar de Waaldijk bij Dreumel en Wamel zette een groot deel van het Land van Maas en Waal onder water. Ook de plaatsen Maasbommel Puiflijk en Alphen a d Maas kwamen blank te staan. Het water stond daar zo hoog dat de dijken niet meer te zien waren.
Ook de overstroming van 1784 bracht grote rampspoed in het rivierengebied. Maar toen was het westelijk gedeelte voornamelijk getroffen.
In de winter van 1804 – 1805 was het opnieuw zeer koud. Er volgde een periode van dooi, vorst en weer dooi. Er ontstond daardoor veel ijsgang op de grote rivieren. Ook bij Maasbommel was de situatie dreigend. Maar gelukkig bleef het daarbij. Bij Weurt brak de dijk echter wel. Maar deze overstroming bleef enigszins beperkt.
In 1809 was de situatie bij Alphen a d Maas zeer dreigend Er was in de nacht van 30 op 31 januari een zeer zware storm. De storm joeg het water met een enorme kracht tegen de dijk dat deze bezweek. Er ontstond een gat in de dijk van circa 95 meter waardoor een groot deel van het Land van Maas en Waal onderstroomde. Met alle gevolgen daarna.
Sint – Lambertuskerk.
Dit is een afbeelding van de middeleeuwse kerk
De Sint – Lambertuskerk is in 1869 gebouwd. Architect van deze neo – gotische basiliek is Cornelis van Dijk.
De eerste kerk te Maasbommel was een middeleeuwse kerk die dateerde uit de 13e eeuw. Deze in 1812 gesloopte kerk stond aan de westelijke kant van de Kerkstraat op de begraafplaats. Na de sloop van deze kerk werd daar een nieuwe kerk gebouwd. Veel valt er over dit gebouw niet te zeggen. Wel dat de bouw gerealiseerd is tijdens het pastoraat van pater Leonardus Trinus, een Franciscaan uit Megen.
http://www.parochiesmaasenwaal.nl/
De Nederlands Hervormde kerk.
De Nederlands Hervormde kerk is gebouwd in 1842. Het is een zaalkerkje. De kerk staat aan de Raadhuisdijk 23. Het is thans in eigendom van de Evangelische kring gemeente. Maas en Waal. Doch het is niet meer in gebruik.
http://www.pg-westmaasenwaal.nl/
Mooi Maasbommel.
Samuel Story.
Bekende inwoner van Maasbommel is Samuel Story *1752-†1811, viceadmiraal van de Nederlandse vloot ten tijde van de Bataafse Republiek.
Samuel Story begon in 1770 zijn loopbaan bij de vloot van de Admiraliteit van Rotterdam. In 1774 werd hij benoemd tot luitenant van de Orangezaal. Dit fregat had 20 stuks geschut aan boord. Zeven jaar later kreeg hij het bevel als kapitein van het fregat Pollux. In de strenge winter van 1794 – 1795 vroren de rivieren dicht. Story lag met zijn vloot in Hellevoetsluis. Hij was inmiddels opgeklommen tot commandant van deze marinebasis. De Fransen hadden inmiddels via de bevroren rivieren ons land bezet. Story had van hogerhand ( Admiraal luitenant) Jan Hendrik van Kinsbergen de opdracht gekregen geen weerstand te bieden tegen de Fransen.
Tijdens de slag bij het Kamperduin in 1797 was Samuel Story Schout bij Nacht aan boord van de Staten – Generaal. Dat was een linieschip met 74 kanonnen aan boord. Daarbij had hij ook het bevel over de Bataafse Fregatten. De Bataafse vloot werd echter verslagen. Story wist echter de vloot veilig te stellen door haar naar de haven bij Texel te leiden.
In 1799 vond het Vlietincident plaats. Dat hield in dat Story en de zijnen zich moesten overgeven aan de Britse vloot. De Nederlandse vloot speelde daarna geen enkele rol van betekenis meer. Story, van Capellen, Van Braam en Kolff werden daarbij door de Engelsen gevangen genomen
In juni 1804 werden ze bij verstek veroordeeld door de Hoge Militaire Vierschaar tot verbanning uit ons land. Toen Oranje in 1814 weer aan de macht kwam werden ze gerehabiteert
Samuel Story was na zijn vrijlating gaan wonen in het Duitse Bremen. Voor hem kwam de rehabilatie te laat. Hij overleed in 181. Wel heeft hij zich altijd verzet tegen het vonnis.
Hij schreef er zelfs een boek over in1805. Verantwoording van Samuel Story.
Nabij Maasbommel liggen ook drijvende woningen. Kijk daarvoor op: http://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=25180
Ronde Molen
De Ronde Molen is circa 1740 gebouwd. Het is een stellingmolen. In het begin van de 20 eeuw zijn de wieken er af gehaald vanwege het feit dat ze gevaar opleverde voor het steeds toenemende verkeer op de nabij gelegen dijk. Maar in de 60er jaren zijn ze weer geplaatst. Tevens is er toen een dieselmotor in gemonteerd. Tevens is er een ruimte ingericht voor het bezoekers en infocentrum voor toerisme.
Vakantieland Maasbommel.
Aan te bevelen voor een pracht vakantie of voor een dagje uit is het water recreatie gebied de Gouden Ham. Dit gebied ligt tussen de dorpen Maasbommel en Appeltern. Het heeft een oppervlakte van 340 ha. Waarvan het grootste gedeelte bestaat uit water.
Veel meer hierover is te vinden op:
http://www.uiterwaarde.nl/recreatie/recreatiegebieden/de-gouden-ham
Of: http://www.wsvdegoudenham.nl/
Of:
Wonen op het water.
In 1994 is er een rapport opgemaakt door twee medewerkers van de Rijksdienst voor Monumentenzorg over de dorpen in het Land van Maas en Waal. Dit op verzoek van de Provincie Gelderland. Het gaat hierbij specifiek om de dorpen langs de Maas. Drie plaatsjes vallen hierbij op om hun gaafheid. Het zijn Batenburg, Appeltern en Maasbommel. De laatste wordt gekenschetst als een meest dorpse nederzetting, verscholen achter een dijk met bomen Batenburg Appeltern en Maasbommel moeten volgens het rapport worden aangewezen als een rivierdijklandschap van grote tot zeer grote waarde.
Uit de oude bladen.
In een advertentie in de Rotterdamse Courant van 17 – 12 – 1799 las ik het volgende bericht: Voor drie of 6 Jaare Huur, om met 1 Mey 1800 te aanvaarden, het KASTEEL genaamd HET HOF TE MAASBOMMEL, niet verre van de Rivier de Maas, in het Ampt van Maas en Waal, zeer aangenaam gesitueerd, twee uren van Thiel en vijf uren van Nijmegen, voorzien van diverse Behangen Boven – en Benedenkamers, gestucadoorde Zaal, de noodige Offices, en van Stal voor 6 paarden, Moes – en Bloementuin, met exotische Vrugten en aangename Plantagie: Adres by Mr. P. M. VAN DEN STEEN, te Thiel, of I.LAUDERUS, te Maasbommel. De Brieven franco.
Oude landkaarten Maas en Waal. http://www.heemkundeverenigingleeuwen.nl/kaarten.htm
Opgravingen. http://www.arcbv.nl/publicaties/rapporten/
Bijzondere links:
http://www.plaatsengids.nl/maasbommel
Literatuur:
Oordeelkundige inleiding tot de historie van Gelderland: in 1795, Door Willem A. van Spaen la Lecq.
Gelderland 1900 – 2000. Eindredactie Dolly Verhoeven. Waanders uitgeverij Zwolle.
Watersnood tussen Maas en Waal. A. M. A. J. Driessen. Uitgeverij Walburg Pers.
Tussen Maas en Waal. Uitgave Erfgoedstudiehuis Land van de Heerlijkheden.
De Historie van het Land van Maas en Waal. Huub van Heiningen. Europese Bibliotheek Zaltbommel..
---------------------------------------
Dreumel.
Dreumel had vroeger verschillende benamingen. Drummel, Dormele, Trumele. Het zou Duister Bos betekenen. Dit en nog meer staat in de geschiedenis van het bisdom ‘s-Hertogenbosch Deel 3 in 1872.
De gemeente bestond toen uit de buurtschappen de Dijk, De Oude Dijk, Molenstraat, Kop Voorn, Boerenkade, Rooistraat, Oude Maasdijk, en het Veld.
Dreumel was een oude Heerlijkheid van de hertogen van Gelre in het Land van Maas en Waal.
Dreumel is een heel oud dorp. In het jaar 983 werd het door Otto ll in een brief Trumella genoemd. Men gaat er van uit dat hiermee Dreumel wordt bedoeld.
Dreumel is gebouwd op een oeverwal van de rivier de Waal. Deze oeverwal liep voornamelijk via de Hogeweg en de Rooysestraat. Daar hebben dan ook een aantal boerenhoeve’ s gestaan. De rivier de Waal stelde in die tijd niet zoveel voor. De Waal ging in de tijd van de Romeinen voor Tiel rechtsaf via de Linge. De echte Linge begint dan ook bij Tiel.
Opgravingen in de kern van Dreumel hebben aangetoond dat Dreumel al bewoond was in de vroeg middeleeuwse periode. Van groot belang was de medewerking van de amateurarcheologen van historische vereniging Tremele in samenwerking met professionele archeologen.
http://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01_0011.php
Bato’ s erf was een landgoed met een herenhuis ten westen van Dreumel. Behalve het herenhuis bestond het uit wat getimmerde schuren en uitgestrekte tuinen, boomgaarden en weilanden. Het is enige tijd bewoond geweest door de weduwe van Tjenema.
Vroeger was er ook een veerdienst over de Waal. Aan de noordelijke kant legde het veer aan bij de Rode Molen tussen Passewaay en Ophemert.
Het Huis Van Pollenstein te Dreumel werd ook wel het Huis te Dreumel genoemd. In 1395 wordt ene Seger van de Poll beleend met de zandgronden en uiterwaarden nabij het dorp Dreumel. Het gemeentewapen van Dreumel stamt af van het familiewapen van de familie van de Poll.
Dreumel was vroeger een Heerlijkheid. In 1402 werd er een Zeger van de Poll met de waarden en zandgronden die langs of in de Waal lagen beleend. Zijn zoon Zeger werd in 1413 beleend. Daarna ging het over op het geslachten van Balveren, Pieck.
De R.K. kerk te Dreumel.
De kerk te Dreumel is aan de H. Victor gewijd. In 1117 behoorde de kerk tot het stift van Xanten. Veel kerkleden bleven in de Reformatietijd behoren tot de Rooms Katholieke kerk. Bij het ingaan van het 12 jarig bestand in 1609 werd de kerk gevorderd en werd het uitoefenen van hun kerkdiensten hun ontzegd. Hen bleef niets anders over om in Megen of Lith te gaan kerken. Toch werden er in Dreumel wel diensten gehouden. Dat gebeurde in 1646 ten huize van Adriana Veygh. Dit door toedoen van pater Bonaventura.
In of na 1700 kreeg Dreumel een eigen herder en leraar. De kerk was door het hoge water bouwvallig geworden. Ook de groei van de bevolking die voor het overgrote deel Rooms Katholiek was, maakte dat de kerk te klein werd. In 1865 telde de kerk 1300 communicanten. Dat zijn in de protestantse zin belijdendende leden. Met behulp van behoorlijke geldelijke bijdragen werd er een fraaie kruiskerk in gotische stijl gebouwd door de architect H. van Tulder. * 1 mei 1819 Tilburg - † 25 november 1903 Schaarbeek. De R.K. kerk is thans gewijd aan de heilige Sint Barbara.
De Nederlands Hervormde kerk is gebouwd in circa 1500 en staat aan de Rooijsestraat. De kerk is Rijksmonument. De toren dateert uit circa 1300.
Dreumel heeft 9 Rijksmonumenten.
Dijkdoorbraken.
In begin april 1413 stond het water in de Maas zo hoog dat er op verschillende plaatsen dijkdoorbraken zijn geweest. Ook te Dreumel brak de dijk door.
De overstroming van 1781.
In januari 1781 was er een verschrikkelijke overstroming in het Land van Maas en Waal. Er was veel drijfijs in de Waal. Bij Nijmegen had zich een enorme ijsdam gevormd in de Waal. Het water hoopte zich hier dan ook enorm op. Toen de ijsdam dan, vanwege de enorme druk van het water brak, zette zich een enorme watermassa met veel ijsschotsen zich als een hoge vloedgolf in beweging. Al spoedig kwam het water zo hoog dat het in de nacht van 27 op 28 januari bij Wamel en Dreumel over dijk heen stortte het Land van Maas en Waal in. Op vijf plaatsen begaf de dijk het, zodat het water en het ijs vrij spel kreeg. Dat het water zich hier ophoopte kon vanwege het feit dat er even verderop bij Varik ook een ijsdam in de rivier had gevormd. Hierdoor kwamen ruim 20 dorpen in Maas en Waal en Het Rijk van Nijmegen blank te staan. In totaal een oppervlakte van circa 12.000 morgen land. Dat is 11.000 ha. Groot was de verschrikking onder de bevolking, omdat men er niet op bedacht was dat het zou gaan gebeuren. Geheel verrast door de overstroming probeerde men zich met vrouw en kinderen in veiligheid te brengen.
Het luiden van de kerkklokken in de verschillende dorpen, het geloei van het vee, en het hulpgeroep van de mensen in nood moet op de wallen van de stad Tiel, aan de overkant van de Waal te horen zijn geweest. Dat is nog altijd een afstand van circa 1 kilometer.
Op de 31ste januari brak de ijsdam bij Varik door, waarna het water verder richting de zee kon afvloeien. De redding kwam wat moeilijk op gang vanwege de enorme ijsgang. Toch kwamen vanuit verschillende plaatsen schippers met hun boten, met gevaar voor hun eigen leven aan gevaren om de mensen uit hun benarde posities op de zolders, hooibergen en bomen te halen.
Dertien personen verloren bij deze overstroming het leven. Verder was er heel veel materiele schade.
Een koopman uit Tiel, Herman van Doesburg, begaf zich met zijn boot op de tweede dag naar het noodgebied waar hij in Dreumel en Wamel brood, kaas, olie en kaarsen uitdeelde. Dit deed hij enige dagen achtereen. Hij vroeg geld aan bekenden van hem om dit te kunnen doen. Ook anderen in de stad maakten zich hiermee verdienstelijk. Ook de Nederlands Hervormde gemeente bracht brood en andere levensbehoeften. Dit voor een bedrag van 180 gulden.
Sinds het in 1845 gebouwde stoomgemaal bracht grote verbetering in het droog maken van de landerijen in de omgeving van het dorp. In 1855 kwam er weer een dijkdoorbraak welke 6 mensenlevens eiste.
In 1855 bezocht Koning Willem lll het rampgebied. Een monument herinnerd aan dit bezoek.
Leeuwarder Courant 16 - 02 1760
Het Vaticaan is ontstaan na een dijkdoorbraak. Voor de doorbraak woonde hier een familie met de naam de Paus. Na de doorbraak kreeg het de naam Vaticaan.
Het natuurreservaat de Meren is nog volop in ontwikkeling. Verdwenen planten keren hier weer terug. Op sommige plaatsen komen er al meer dan 50 voor. Het gebied is 6 ha groot.
Natuur. Natuur is er volop te vinden bij Dreumel. Tussen Tiel en Zaltbommel, en van Zaltbommel naar Dreumel kan de natuurgenieter echt genieten. Op de fiets bijvoorbeeld. Het mooiste is als je met de zon in de rug van Tiel naar Zaltbommel over de dijk fiets. In Zaltbommel deze mooie oude stad bekijkt. Een terrasje neemt. En vandaar met de zon in de rug via Hurwenen naar Dreumel over de dijk terug fietst, dan ontdek je dat hier de Waal op zijn allermooist is. Vergeet niet uw foto of filmtoestel mee te nemen. Bij Dreumel zijn de uiterwaarden echt schitterend. Een prachtig gebied om door te struinen. De dijkhuisjes lijken tegen de dijk te zijn aangeplakt.
Nabij Dreumel, in de driehoek Dreumel Wamel Alphen a d Maas ligt het natuurgebied Land van Maas en Waal West. Dit gebied is 40 ha groot. Hier vind men enkele eendenkooien, graslanden. De kooi bij Beneden Leeuwen is eeuwenoud. Hier bevinden zich zeer oude wilgen. In het gebied broeden tal van vogels, zoals de nachtegaal en wielewaal. Ook verschillende eenden soorten hebben hier hun broedgebied.
Bato’ s erf.
Bato’ s erf is een 50 ha groot natuurgebied. Hier stond in 1730 de eerste steenfabriek van Dreumel . Op deze plaats is later een andere gebouwd. Maar die is ook al weer verdwenen Thans is het gebied in beheer van Staatsbosbeheer. Deze heeft het gebied ontwikkeld tot een prachtig oord. Het bestaat voor een deel uit hardhoutooibos, schelpstrandjes etc.
Bato’ s erf is genoemd naar de Bataafse legeraanvoerder Bato. In 1825 was de Tielenaar Wilhelmus Hermanus Post eigenaar. Hij had er zoutfabriekje staan. Meer inlichtingen over het gebied kan via 0487 – 513169. Of op : http://www.maaswaalweb.nl/Default.htm
Interessante links :
http://www.plaatsengids.nl/dreumel
Literatuur:
Verantwoording der penningen ingezamelen ten behoeve der bewooneren van het Ampt tusschen Maas en Waal in de provincie Gelderland welke door de overstroming in de maand januari 1781 verarmd zijn. Uitgegeven door de uitgeverij Jacob Burgvliet te Rotterdam.
Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch: Door Lud. Henr . Christian Schutjes
De Tielse Kroniek.
Gids Vereniging van Natuurmonumenten.
Kijk op Gelderland.
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, A. J. van der Aa. Deel 3.
Leeuwarder Courant 19 - 03 1926.
---------------------------------------------
Winssen.
Winssen was lang geleden een Heerlijkheid. Het behoort nu tot de gemeente Beuningen in het Rijk van Nijmegen.
Rond 1130 is er al een Floris van Winssen. Zij waren het die toen al een woontoren bouwden nabij de nederzetting.
Winssen, een klein dorp aan de Waal nabij het verkeersknooppunt Ewijk. Het is geen groot dorp, circa 2000 inwoners. Het ligt aan de Waal.
In 1849 telde Winssen 62 woningen en 350 inwoners.
In die tijd werkten de meeste arbeiders in de tabaksindustrie en veeteelt.
In 1810 wordt er in een keizerlijk decreet nog gesproken van het Winssen – Ambts en Winssen – Rijks. Maar in de praktijk was het gewoon Winssen.
Toch is Winssen nog wel wat ouder. Heel wat ouder. Er wordt ervan uitgegaan dat Winssen in de vroege middeleeuwen moet zijn ontstaan.
Archeologische onderzoeken doen vermoeden dat er een bewoning is geweest op de oeverwallen van oude stroomgeulen in het neolithische tijdperk. Nou, dat is nogal wat.
De Wolfsdarm en De Grote Woerd bevatten resten van bewoning uit de tijd van de Romeinen.
Toch is het moeilijk om de ouderdom van het dorp Winssen aan te geven. Men denkt dat het oudste gedeelte van het dorp in de laat middeleeuwse overstroming is weggevaagd. De toren die er nog staat stond vroeger mogelijk centraal in het dorp. Het koor en het schip van de kerk zijn mogelijk tijdens deze overstroming weggeslagen. Er is op dit punt nog wel wat onduidelijkheid.
In 1849 waren er 870 Rooms Katholieken in Winssen. De protestanten hadden toen 60 leden.
De protestanten namen in de Reformatie de Antonius van Paduakerk in bezit. Antonius van Padua * 15 – 08 – 1195 † 13 – 06 – 1231. In 1799 is de kerk aan de Rooms – Katholieken terug gegeven.
De Nederlandse Hervormden hebben in 1805 een nieuwe kerk gebouwd.
Overlijdensadvertentie Zouaaf. De Tijd. Godsdienstig staatkundig dagblad 30 - 08 - 1930.
Genealogisch artikel van de Nederlandse Genealogische Vereniging over de pauselijke zouaven.
http://www.ngv.nl/Artikelen/homepage.php?action=ListItem&site=NGV&frams=y&ident=76
De R. K. Kerk te Winssen.
Het is in de tijd na de reformatie. Ook de Rooms Katholieken hebben de Antonius van Paduakerk moeten afstaan aan de protestanten. Henricus de Hoogh was assistent pastoor te Winssen, maar hij woonde bij zijn ouders in Megen. Hij was assistent sinds 12 oktober 1796. Maar als Brabantinalid viel hij mogelijk niet onder het gezag van de gardiaan van Megen. Een gardiaan is een kloosteroverste bij de minnebroeders. In dit geval te Megen. Omdat hij daarom enige vrijheid had kon hij een doopboek van de kerk van Winssen aanleggen. Dat was buiten de gewoonte omdat sinds 1732 in het gewest Gelderland geen zielzorger meer mochten zijn. De Staten wilden dat alleen seculaire priesters dit deden. Maar daar was toen een groot gebrek aan. Henricus maakte toen handig gebruik van de Bataafse vrijheid. De Bataafse vrijheid heet eigenlijk Bataafse Revolutie 1754 en 1799. Eigenlijk betekende dit dat er een nieuw staatsbestel kwam. Sinds die tijd was hij gewoon pastoor te Winssen. Maar wel de eerste na de Reformatie. In 1799 is hij de centrale figuur als de kerk aan de Rooms Katholieken wordt terug gegeven. In 1804 lukte het hem om de oude pastorie terug te krijgen.
Nederlands Hervormde Kerk te Winssen.
De Nederlandse Hervormde kerk te Winssen heeft in circa 1850 60 leden. Haar eerste predikant in de Reformatie was Mattheus Yylander. Hij werd echter Mattreus Andernacensis genoemd.
Dat ( Andernach in Dld) moet vermoedelijk zijn geboorteplaats zijn geweest. Hij kwam naar Winssen in 1607 en overleed in 1637.
Het huidige kerkgebouw, dat dateert uit 1805, staat aan de Notaris Stephanus Roesstraat no 11. Het is een zaalkerkje. In 1873 is het kerkje vergroot. Er bevindt zich ook een klokkentoren. Het kerkje is zeer geliefd als trouwlocatie. De pastorie staat aan dezelfde straat op no 13. Deze wordt ook wel de ‘Notenboomgaard genoemd.
De eerste predikant tijdens de Reformatie was Mattheus Xylander. Hij werd echter Mattreus Andernacensis genoemd. Andernach in Duitsland moet zijn geboorteplaats zijn geweest. In 1607 kwam hij naar Winssen. In 1637 is hij overleden.
In het boek van ‘De Archieven Van de Nederlandse Hervormde Kerk,’ wordt er gesproken over een contradoop en een contratrouw. Over de Nederlands Hervormde Kerk te Winssen het volgende: Kerkeraad: op R A . Doop 1774 - 1809 (ij), contra – doop 1774 – 1811, contra – trouw 1772 – 1811.
Wat is nu een contradoop? Mogelijk heeft het te maken met een contradoopboek. Een soort dubbele boekhouding dus. Ten tijde van de Franse overheersing was het verplicht om er twee doopboeken op na te houden. Eén door de predikant of prediker. En één door een onderwijzer. Op deze manier wilde men fouten voorkomen. En uiteraard ook dat gegevens niet verloren zouden gaan.
http://www.reenders.com/dopen1809.shtml
Dit is een berichtje uit de Hollandsche Historische Courant van 08 - 04 - 1783.
De orgelbouwer uit Winssen.
Winssen had goede orgelbouwers binnen haar grenzen. Dat was in het begin Gradus Gradussen. Gradus was in 1796 te Afferden geboren. In 1830 ging hij met zijn vrouw Petronella van Welie naar Winssen. Gradus was een goed timmerman. Hij ontwierp kerkmeubilair. Maar daar bleef het niet bij. Hij ontwikkelde zich tot architect. Onder zijn architectuur werden er kerken gebouwd o. a. in Deest, Beuningen en Wijchen. Maar ook daar bleef het niet bij. Hij ontwikkelde zich tot een befaamd orgelbouwer. Hij heeft ook het orgel gebouwd voor de kerk in het naburige Beuningen. Daarbij werd de basis gelegd voor een orgelbouwbedrijf. ‘Hooggekwalificeerd orgelwerk’, beoordeelde de Culturele Raad van Brabant het.
http://www.gradussen.nl/pages/orgelbouw.php
De achtkantige Beltmolen.
De Beatrixmolen te Winssen is circa 1791 gebouwd. Deze molen is gebouwd om het water uit de laag gelegen polder droog te houden. Als circa 1849 een stoomgemaal in gebruik wordt genomen lijken de dagen van de molen geteld. Maar gelukkig niet voor lang. De Beatrixmolen wordt omgebouwd tot korenmolen. Dat gebeurd tot circa 1950. Dan is het over. De molen staat er haveloos bij. De voorheen gemeente Ewijk kocht de molen in 1978. Hij werd verplaats naar een geschikte plaats waar iedereen hem goed kon bewonderen. In 1986 is de molen fraai gerestaureerd en… weer in gebruik genomen.
Het Huis te Winssen.
De naam van Winssen komt in de 12e eeuw al voor in Winssen. Mogelijk moet er toen al een kasteel hebben gestaan met die naam. In de 15e eeuw is er ene Klaes van Gendt die met Anna van Stepraedt was getrouwd. Tijdens dit huwelijk is het Huis of kasteel behoorlijk uitgebreid. Maar tijdens de 80 jarige oorlog wordt het veroverd door de Spanjaarden. Tijdens een bestorming door Nijmegenaren in 1584 wordt het door hen leeg geplunderd en in brand gestoken. Nadien moet het door nazaten van Klaes van Gendt weer zijn herbouwd. In 1815 is het Huis te Winssen, in opdracht van de eigenaar Clemens August, Vrijheer Nagel Doornick die woonde in Vornholtz in Pruisen, gesloopt. Het Huis was omringd met een diepe gracht. Het was omringd door hoge bomen.
Watersnood te Winssen.
Eind januari 1809 was het een riskante situatie nabij Winssen – Ambts. De dijk was daar hevig aan het verzakken. Over circa een lengte van 100 meter trad die verzakking op. Het Waalwater stond zeer hoog tegen de dijk. Men kon als het ware de handen wassen in het Waalwater. Tevens was er aan de binnenkant van de dijk een behoorlijke afkalving van de dijk. De breedte van de kruin van de dijk was nog geen meter. Veel inwoners sloegen, nadat zij hun have en goed in veiligheid hadden gebracht, op de vlucht. De heemraad en de inwoners van Winssen – Rijks en andere dorpen brachten snel heiwerk aan zodat een dijkdoorbraak kon worden voorkomen. Over wie de kosten van het dijkherstel zouden moeten betalen is daarna een heftige strijd gevoerd. De dijkgeslaagden (dijkplichtigen ) vonden dat het hier niet ging over een gewone verzinking, maar over een buitengewone gevaarlijke verzinking. Het voert te ver om het hier allemaal weer te geven. Daarvoor schaffe men het prachtige boekwerk aan van A.M.A.J. Driessen. De titel is: Watersnood tussen Maas en Waal. Overstromingsrampen in het rivierengebied tussen 1780 – 1810.
Een advertentie van heel lang geleden. Noord - Brabander 09 - 08 - 1837.
Winssen heeft 15 Rijksmonumenten. Het is de moeite waard om die te gaan zien.
Interessante links:
http://www.plaatsengids.nl/winssen
http://www.maasenwaalsmuseum1939-1945.nl/index.html
Literatuur:
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Deel 12.
Dr. A. J. van der Aa 1849.
Watersnood tussen Maas en Waal. A.M.A.J. Driessen. Walburg te Zutphen 1994. Het is een gedegen boekwerk van 333 pagina’ s.
Acht eeuwen minderbroeders in Nederland:
Johannes Antonius de Kok. Uitgeverij Verloren. Hilversum.
------------------------------------------------------------------------------------------------
Gemeente Druten.
Druten.
Pipi in Druten.
De gemeente Druten bestaat uit de dorpen Afferden, Deest, Druten, Horssen, en Puiflijk. Het aantal inwoners bedraagt ruim 18.00.
Hoe oud Druten is? Wie het weet mag het zeggen.
Dr. A. van der Aa vermeld het in ieder geval al in zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van 1841 al. Hij vermeld daarin dat de gemeente Druten bestaat uit de plaatsjes Druten, Appeltern, Batenburg, Dreumel, Ewijk, Horssen en Wamel. Het beslaat dan een oppervlakte van 14.400 bunder, en telt 2049 woningen die bewoond worden 2407 huisgezinnen. Men heeft dan 13.300 inwoners. Men leeft dan voornamelijk van de landbouw, terwijl er ook zijn die zich toeleggen op de tabaksteelt.
Kerkelijk viel het dekenaat Druten, met de 15 dorpen, te weten: Afferden en Deest, Alphen, Altforst, Appeltern, Batenburg, Borgharen, Dreumel, Druten, Hernen, Leur, Horssen, Leeuwen, Maasbommel, Niftrik, Puiflijk en Wamel, onder het apostolaat van s’ Hertogenbosch. Deze kerken werden bediend door 15 pastoors en 7 kapellanen . Het totale aantal gelovigen bestond uit ruim 12.000 zielen.
Tot zover de gegevens uit het genoemde boek van Dr. A. van der Aa uit 1841.
Toch is Druten nog wel wat ouder hoor. Al voor de 12e eeuw moeten er zich op de stroomrug van de Waal mensen hebben gevestigd. Na verloop van tijden ontstond er hier een woongemeenschap. Vanwege de goede kwaliteit van de grond legde men zich voornamelijk toe op de landbouw. Zoals op vele plaatsen in het rivierenland is er ook in Druten nog het oude stratenpatroon van vroeger terug te vinden. Heel veel dorpen hadden vroeger een Brink. Een Brink loopt meestal taps toe. Hoewel Druten geen Brink heeft, wijst het stratenpatroon wel naar zoiets toe. Men noemt het ook wel een veedrift. Dat was in Druten het geval. Denk maar aan de Hoogstraat met de Kattenburg.
Toch denkt men dat Druten nog wel wat ouder is. In het centrum van Druten hebben de archeologen van ARC. Opgravingen gedaan. Op het gedeelte waar het appartementencomplex de Hoge Heren moet komen zijn sporen gevonden uit de 11e eeuw. Dus rond het jaar 1000 of daarna. Er zijn tal van greppels aangetroffen. Maar ook een waterput en een stuk muurwerk. Aldus een rapport van de A.R.C.
Er zijn in 1964 archeologische opgravingen gedaan aan de westzijde van Druten. Hier is een nederzetting opgegraven. Daar is toen een vrijwel gehele villa opgegraven. Men vermoed dat het hoofdgebouw dat deze nederzetting een hoofdgebouw had in Romeinse stijl. De overige woon – stalhuizen waren mogelijk traditioneel van bouw.
Steven van Deelen was Heer van Druten. Hij was in 1760 getrouwd met de dochter van de predikant Gerrit van Zutphen. Deze Gerrit van Zutphen had in 1745 Medel bij Echteld gekocht. Steven van Deelen ging met zijn vrouw Johanna Helena van Zutphen wonen op Medel. De oudste zoon, Jan Hendrik, erfde in 1813 het Huis te Medel. Hij liet zich vanaf dat moment Heer van Medel, Druten en Lakenberg noemen.
Huis te Druten. Het Huis, dat mogelijk op de fundamenten van een voorganger is gebouwd, bestaat niet meer. Het werd ook wel het kasteel genoemd. Gelukkig zijn er ook nog wel wat afbeeldingen van. Wel is er een stukje gracht en een stenen boogbrug bewaard gebleven. Het was eerst in handen van de geslacht van Druten.
Ene Steven van Delen huwde in 1684 met ene Jeanette Agnes van der Moelen. Van haar vader kreeg zij een aardigheidje mee. Dat was het kasteel te Druten. De van Delen’ s waren over het algemeen Gereformeerd, al was er ook een tak die Rooms Katholiek waren gebleven.
Geschiedenis Druten.
Over de betekenis van de naam Druten is het gissen. Heel lang geleden gebruikte men de benamingen als Druijten, Droten. In 1088 was het Drutena Drut kan mogelijk getrouw betekenen. Voorts zou druten vriend of in meervoud vrienden betekenen. Ene Willem van Druten bouwde in Leeuwen op het boveneind een kasteel of huis. Mogelijk kunnen we ook denken aan het Keltische woordje Druïde. Dat betekend eik. Of er ook Druïden, een heidense priesterstand, hun verblijf hebben gehad is onbekend.
Kerken.
De Ewalden kerk te Druten torent hoog boven het dorp uit. Het is een kruisbasiliek in neogotische stijl gebouwd. Het is gebouwd door niet minder dan de beroemde architect Dr. Pierre Cuypers. ( * 16 – 05 – 1827 - † 03 – 03 – 1921). De kerk is vernoemd naar de twee medewerkers Ewald van Willibrord eind 7e eeuw. Ter onderscheiding werden ze de blonde en de donkere of zwarte genoemd.
Er is in het dorp toen een speciale steenfabriek gebouwd voor het vervaardigen van de stenen Deze fabriek droeg toen de naam Dericks en Geldens – fabriek. Dit bedrijf, dat niet meer bestaat, maakte ook de prachtige geglazuurde stenen voor het Centraal station en het Rijksmuseum te Amsterdam.
De glas in loodramen zijn van de hand van Frans Nicolas * 1826 -† Roermond 1894.
Het orgel is gebouwd door Smits orgelbouwer. Franciscus Cornelius Smits (1800-1876) te Reek. In Brabant.
Grote bouwmeesters zijn dus in Druten bezig geweest.
De Nederlands Hervormde P K N kerk Immanuelkerk is in 1859 – 1860 gebouwd. Het is een eenvoudige zaalkerkje. Ontwerper was D. A. Verburgh. Het orgel is gebouwd door Gradus Gradussen * Afferden, 16 – 02 - 1798 - † Winssen, 30 – 05 - 1880. De pastorie is uit 1864.
Website onbekend.
Afgescheidenen gereformeerden te Druten. In Druten woonden vroeger ook een aantal Afgescheiden kerkleden. Deze waren Afgescheiden van de Nederlands Hervormde kerk.
Deze leden hadden onderdak bij de Gereformeerde kerk in Tiel. Te Druten woonden ook een aantal gemeenteleden. Toen daar kinderen werden geboren, ontstond er een probleem. Het was toen, in die tijd, onverantwoord om kinderen ten doop te houden te midden van de gemeente te Tiel vanwege de slechte toestand van de wegen. Besloten werd dat ze in het huis van de ouders te Druten werden gedoopt. De predikant, vergezeld van een ouderling, hield dan een preek, en bediende de doop. Predikant van de gereformeerde kerk in Tiel was ds. W. van der Kley *23-10-1819 - † 20-12-1875.
Monumenten in Druten.
Er bevinden zich 15 rijksmonumenten in Druten zelf. Ook bevinden er zich in Druten 6 oorlogsmonumenten.
Het Ambtshuis is een gerestaureerd pand uit de 16e eeuw. Het was voorheen een kantongerecht. In 1758 is het een ingrijpende verbouwing ondergaan vanwege het feit dat het toen de functie van Ambtshuis kreeg. Daarna is het in 1848 nog een keer verbouwd. De reden van deze verbouwing was dat het de functie kreeg als Gemeentesecretarie en het waterschap kon huisvesten. De Drutense rechtbank werd in 1933 opgeheven.
Het Theekoepeltje is in de 18e eeuw gebouwd. Dat was het eigendom van de jonkers van Delen, heren van Druten en Lakenburg. In 1971 is het gerestaureerd. Het theekoepeltje staat tegen de Waalbandijk op no 184.
Het Witte Huys is vermoedelijk in de 17e eeuw gebouwd. Het interieur moet ontworpen zijn door de Johann Martijn Rieff , * 1764- † 1855.
Het voormalig klooster, waaraan ook een meisjesschool was verbonden, het Liefdehuis of St.-Jacobusgesticht werd genoemd, is gebouwd in 1898-'99 door de architect H. van den Abeelen
Om en in Druten liggen een aantal prachtige oude boerderijen. Het Reigersnest is daarvan de bekendste.
De Hogestraat no 18 is ook zo’ n pand. Op de muurankers staat 1811. Het ruim drie eeuwen oude pand is vroeger in gebruik geweest als boerderij. Daarna hebben de Fraters van Tilburg er geruime tijd gebruik van gemaakt. In het pand is nu het Thomashuis gehuisvest.
http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu05_01/sten009monu05_01_0064.php
Natuurlijke omgeving.
Tussen Druten en Deest ligt de schitterende Drutense en Deestse waard. Het is een prachtig 100 ha grote uiterwaardgebied van Staatsbosbeheer. Het bestaat uit graslanden die zijn afgescheiden door meidoornhagen, moerassen, rietlanden, en twee oude steenfabrieken. Het is één groot broedgebied. Vanaf de dijk heeft men er een prachtig uitzicht over dit gebied. Maar ook ten westen van Druten zijn de uiterwaarden beeldschoon. Het is bij uitstek een groot foerageergebied voor de ganzen.
Het Drutense bosje is een natuurgebiedje van circa 13 ha. Het ligt aan de Van Heemstraweg ter hoogte van de brandweerkazerne. Het is een gebied wat vroeger deels is afgegraven voor klei voor het vervaardigen van dakpannen. Daardoor zijn er mooie plassen ontstaan. In het gebied bevinden zich een trimbaan, ijsbaan, sportveldje en wandel en fietspaden. Ook is er een gedeelte waar natuurlijke rust wordt geboden. Ook zijn er volop trimmogelijkheden. Het Drutense bosje is een deel van een landelijk fietsenroute.
Zie voor meer over Druten:
Bijzondere links:
http://www.drutenonline.nl/bezienswaardigheden/
http://www.plaatsengids.nl/druten
http://www.thomashuisdruten.nl/
Oude films over Druten 1963:
https://www.youtube.com/watch?v=G6i-pp2h5Mo
https://www.youtube.com/watch?v=uALzVLZD6yY
---------------------------------------------------
Deest.
Onder Druten. Daarboven langs de Waal de Deesdse en Afferende waarden. Een schitteren recreatiegebied.
Deest is mogelijk ontstaan op een plaats waar nu de Waal stroomt.
Dr. Van der Aa 1841.
Deest werd vroeger ook wel Deest of Diest genoemd. Een oud woord Dijsen of Disen betekend dalen of zakken. Mogelijk dat Deest daarvan is afgeleid. Een plaats laag gelegen. Het dorp had in 1841 320 inwoners die hun bestaan vonden in de landbouw. Omtrent de 14e eeuw was er al een kapel in Deest aan Antonius. Deze stond beneden aan de dijk. Tijdens de inval van de Fransen kerkte men hier nog in. Rond 1840 moet het een woonhuis zijn geweest. In 1505 was daaraan verbonden de vicaris Gerard van Millingen.
De Rooms Katholieken behoorden in die tijd tot de kerk van Afferden. Thans kerkt men in de Rooms-katholieke kerk Onze Lieve Vrouw te Deest.
De R.K. kerk Onze Lieve Vrouw. Grotestraat 15 Deest.
In de toren van de kerk is een klokkenstoel geplaatst. Deze is met een klok geplaatst door J. Philipsen en P. van Trier. Deze kerk is gebouwd in 1640.
Turksweerd was een Herenhuis dat is weggespoeld door de Waal. Mogelijk liggen de fundamenten nog in de Waal. Mogelijk was de eerste eigenaar een familie met de naam Turck. Om verdere overstromingen te voorkomen heeft men toen een veel steviger dijk aangelegd. Turksweerd moet hebben toebehoord aan de hertogen van Gelre. Maar Hertog Reinald heeft het afgestaan aan de abdij Grafenthal. Het dorp Deest is toen meer landinwaarts gebouwd. Men vermoedt dat Turksweerd een landgoed is geweest van een van de Hertogen van Gelre. Momenteel staat er nog de oude steenfabriek, Turkswaard genoemd. Deest is geruime tijd het eigendom geweest van de adellijke familie Pelichy.
Archeologie.
Bij de boerderij het Uiversnest is in 2004 een zeer oude munt gevonden. Daarop staan afgebeeld de hoofden van Agrippa en Augustus. Mogelijk hebben we hier te doen met een muntstuk voor Christus geboorte. Het is een dupondius uit de Romeinse periode.
Deze T boerderij staat aan de van Heemstraweg 2 A, en is gebouwd in 1850. Het bakhuis dat bij de boerderij hoort is eveneens van 1850. Terwijl de bijbehorende schuur is gebouwd tussen 1875-1900.
In 1990 is men bij Deest met de zandwinning bezig. Daar zijn bij opgravingen tal van interessante vondsten gedaan. Deze vondsten geven de Romeinse invloeden aan. Mogelijk dat het om Bataafse bewoners gaat. Er is veel aardewerk gevonden. Ook metaal, glas en bouwmateriaal. Ook botten en of botresten.
Er is in 2005 een boek over verschenen. De auteurs: zijn Anneke van Bergen, Anton Janssen en Wim Tuijn.
ISBN/EAN: 978-90-809902-2-7 Uitgave: AWN Afdeling Nijmegen e.o. Om de prijs hoeft u het niet te laten om aan te schaffen. Het kost nog geen 20 euro.
Momenteel is men nog druk doende met de zandwinning. Als men daar mee klaar is gaat de gemeente Druten het gebied helemaal opnieuw inrichten als natuur - recreatiegebied. Nabij dit gebied staat de uit 1348 daterende boerenhoeve het Uivernest aan. Nabij ligt de oude koningsstraat die liep door het land van Maas en Waal naar Nijmegen. Ook Napoleon moet hier zijn geweest.
Heel veel over de opgravingen kunt u lezen op: http://dl.dropboxusercontent.com/u/42532268/publicaties/arcpublicatie-93.pdf
Deest telde in 1851 69 woningen en had 430 inwoners. Het had een vaste veerverbinding over de Waal op Dodenwaard. Momenteel, in 2014, zijn dat er ruim 1700.
Deest heeft een steenfabriek. Dat is de Vogenlensangh. Deze bestaat in 2019 honderd jaar. Bijzonder is dat het de laatste met kolen gestookte ringoven van Nederland is. Deze steenfabriek levert metselstenen in karakteristieke natuurlijke kleuren.
Afferdense en Deestse Waarden. Kijk op: http://www.dekkergroep.nl/projecten/ontwikkeling/afferdense-en-deestse-waarden/
http://www5.knnv.nl/sites/www5.knnv.nl/files/Afferdense%20en%20Deestse%20Waarden.pdf
Een belangrijkste industrie te Deest is de Scheepbouw.
http://www.plaatsengids.nl/deest
----------------------------------------------------
Puiflijk.
Over Puiflijk lijkt niet zoveel te vertellen. Het is niet typisch een rivierdorp. Het wordt aan de noordkant afgeschermd van de Waal door het jongere maar veel grotere Druten. De vroegste bewoning van Puiflijk zijn voornamelijk op de voormalige donken van de Hoge Bobbert. En daar waar nu nog de oude middeleeuwse dorpstoren zich bevind. Uit de gegevens uit het bodemkundig onderzoek is komen vast te staan daar men in die omgeving al heel vroeg aan akkerbouw gedaan. Puiflijk is van oorsprong een rond dorp. Dit in tegenstelling van de dorpen Wamel, Beneden – Leeuwen en Boven – Leeuwen. Bij de Scharenburg, verteld Chr. Bulks in zijn Laat middeleeuws landschap en veldnamen in de Baronie van Breda, in 1997, zijn in de vorige eeuw Romeinse vondsten gedaan. Oude benamingen van Puiflijk zijn: Puflike, Pufflica, Puflic de naam Puiflijk komt vermoedelijk van het oude geslacht van Puyflyk. Wat de betekenis van de naam is dat is met geen mogelijkheid te zeggen. Het dorp is wel heel oud. Men denkt dat Puiflijk lag aan de oude Koningsweg van Nijmegen naar Tiel. Rond 1170 wordt het, volgens Huub van Heiningen in zijn mooie boek ‘De historie van het Land van Maas en Waal.’ al genoemd.
Heerlijkheid Puiflijk.
Puiflijk was in de 13e eeuw een vrije Heerlijkheid. In circa 1300 werd het een leen van Gelre.
In 1395 had Puiflijk een eigen lage rechtbank. Grondbezitters, maar ook kerkelijke leiders hadden in die tijd een enorme politieke, economische en juridische macht. Zo’ n gebied werd bestuurd door de grondbezitter. Hij liet zich heer noemen. Zijn grondgebied was dus een heerlijkheid.
Overstromingen.
Uit Druten schreef men het volgende de 7 februari Eenige personen gingen met vaartuigen uit om voorwerpen op te vissen welke door de dijkbreuk te Leeuwen waren verloren geraakt Tusschen Leeuwen en Puiflijk vonden zij tusschen het ijs op een klein stuk dak van een weggedreven huis een kind genaamd Johanna van Beek oud 8 jaren waarvan de ouders en alle leden van het gezin zijn verdronken welk kind niet alleen in leven is maar ook nog gezond schijnt te zijn Het geredde kind had na 31 januari jl. en alzo in bijna 7 dagen geen voedsel gebruikt maar wordt nu met de meeste belangstelling liefderijk verpleegd Zoo als wij later vernamen verkeert dit kind thans nog in blakende welstand.
De watersnood in 1861: schets van de voornaamste bijzonderheden dezer ramp.
Door J.F. Busé
Johanna van Beek kwam uit een gezin dat bestond uit vader, moeder en vijf kinderen. God heeft haar op wonderbare wijze gered.
Zie voor meer over Johanna van Beek en anderen op: http://www.heemkundeverenigingleeuwen.nl/pdf_watersn/1861deel2.pdf
Tabaksindustrie.
Puiflijk had in de 18e en 19e eeuw een behoorlijke tabaksindustrie. Dat was mogelijk door de zeer geschikte grond in het land van Maas en Waal. De geoogste tabak uit de omliggende dorpen als: Druten, Afferden, Leeuwen en Wamel werden in Puiflijk verwerkt. De verwerking, het strippen, het fermenteren, en het van nerven ontdoen gebeurde in het historische pand ‘De Hucht ’ in Puiflijk. Deze activiteit heeft 2 eeuwen geduurd. In 1956 is het gestopt. Het is twee eeuwen een belangrijke bron van inkomsten geweest van de Puiflijkse bevolking.
Kerken in Puiflijk.
Van de oude Johannes de Doperkerk in Puiflijk bestaat alleen de uit de 12e eeuw daterende toren nog. Deze is in 1980 gerestaureerd. De oorspronkelijke kerk viel onder het aarts - diaconaat van Xanten. Tijdens de reformatie kwam het in protestants bezit. Wanner het schip van de kerk is gesloopt is niet bekend. Nabij deze oude toren hadden de, ten oosten daarvan, hadden de allereerste heren van Puflic hun burcht.
De rooms katholieken kerkten toen in schuilkerken. De nieuwe Johannes de Doperkerk is in 1868 gebouwd. Het is een driebeukige hallenkerk. De kerk staat aan de Kerkstraat.
Ook de nonnenabdij van Graefenthal hadden er nogal wat bezittingen.
Wat nu, zei Pichegru?
Pichegru.
Wat nu zei Pichegru? Het is een heel bekend gezegde geworden in ons land. Jean Charles Pichegru was een generaal in het Franse leger. Hij is geboren op16 februari 1761 te Parijs, en overleed op 15 april 1804. Het was de Franse tijd in de Nederlanden. Deze droeve periode onder Napoleon duurde van 1795 tot 1813. Het Franse leger viel eind 1794, begin 1795 ons land binnen. Daarbij werden ze gesteund door de Nederlandse patriotten. De patriotten waren eigenlijk de vijanden van de Prins van Oranje. Deze patriotten stonden onder leiding van de brigade generaals J. W. de Winter en H. W. Daendels. Zij bezetten de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, en riepen de Bataafse Republiek uit. Hij lag met zijn leger in de Bosch. Hij had niet alleen te maken met een sterke Nederlandse legermacht, maar ook joe hij de Maas en de Waal kon oversteken. Hij moet toen hebben gezegd: Wat nu? Ja, wat nu? Hij kreeg al gauw antwoord. De rivieren vroren dicht. Hij was al gauw heer en meester in het rivierengebied. Het was dus nu echt oorlog, ook in het land van Maas en Waal.
Nu waren niet alle Fransen even gelukkig met hun keizer Napoleon Bonaparte. Verschillende zijn toen het land uit gevlucht o. a. naar Nederland. Maar wat heeft Puiflijk en ook Deest en Afferden met Pichegru te maken? Nou, dat zit ongeveer zo. Die Franse vluchtelingen werden als landverraders beschouwd. En voor landverraders gold maar één straf. Dat was de doodstraf. Te midden van deze drie vredige dorpen zijn toen, op last van Pichegru, circa 300 Franse vluchtelingen gefusilleerd. Ze moeten ergens nabij Puiflijk zijn begraven. Maar niemand weet precies waar dat moet zijn gebeurd. In het land van Maas en Waal verloren het verbonden Nederlandse leger bijna 1000 manschappen het leven. Bij het Franse leger dat beter getraind en georganiseerd was circa 100.
Laat ik dit stukje geschiedenis over Puiflijk toch maar in positieve zin afsluiten. De rooms katholieken waren door de reformatie de kerk kwijtgeraakt aan de protestanten in Puiflijk. De Rooms katholieken kerkten toen in een schuurkerk in Puiflijk. Pichegru geeft dan een vergunning af dat de rooms katholieken de kerk weer in gebruik mochten nemen.
De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad 24-02-1886
Nieuwe Tilburgsche Courant25-11-1888
http://www.plaatsengids.nl/puiflijk
-----------------------------------------
Afferden.
Afferden is ook al een heel oud dorp dat behoort tot de gemeente Druten. Zeker is dat het in het rond 900 al bestond.
pater Fidelis
Op de Waalbandijk staat een stenen kruis, het Steenen Kruis, dat, zo men beweerd, daar is geplaatst tot aandenken van de moord op ene pater in 1542. Het gaat hier om de Franciscaner pater Fidelis uit Megen. Het verhaal gaat dat hij in de Kerstnacht twee vechtende ridders wilde manen tot het beëindigen van hun vechtpartij. Daar waren de beide heren niet van gediend. Toen de pater zich tussen de vechtenden begaf om ze uit elkaar te halen liet daarbij het leven. De beide vechtersbazen hebben zich daarbij bekeerd en zijn het klooster ingegaan. Of het waar is? Het kruis staat in de berm. Het lijkt wat weggezakt maar dat is niet waar. De dijk is namelijk verhoogd.
Afferden is op twee verschillende hoogten gebouwd. Het oudste gedeelte is gebouwd op een zogenaamde donk. Men noemt dat nog steeds het Hoog. Langs de rand van deze donk lagen indertijd de boerderijen gegroepeerd. De kerk van toen was centraal op het Hoog gebouwd. Over een oeverwal van de rivier de Waal liep de hele oude Koningsstraat naar Nijmegen. Langs deze Koningsstraat ontstond toen een lintbebouwing. Ten noorden van de Koningsstraat loopt de bandijk. Deze hier heftig slingerende dijk is het trieste bewijs van tal van verschrikkelijke overstromingen in het verleden. Op het Hoog staat nog de toren van de 14e eeuwse kerk. De toren is blijven staan, maar de kerk is in 1838 afgebroken.
Wanneer de bewoning van bepaalde delen in dit gebied is geweest is niet met zekerheid te zeggen. Van sommige delen is een hoge verwachting. Lees daarvoor het rapport van het ArcheoPro Archeologisch rapport op: http://www.gisnet.nl/ruimtelijkeplannen/druten/ro-online/2008/NL.IMRO.0225.BPaffKwelbKlapstra-1302/tb_NL.IMRO.0225.BPaffKwelbKlapstra-1302_2.pdf
R.K. kerk van St. Victor en Gezellen.
De kerk in Afferden. Foto: John van de Haar.
Deze kerk is gebouwd in 1890 – 1891. Architect was Carl Weber. * 19 – 10 – 1820 - † 21 – 03 – 1908. Hij stond bekend om zijn neogotische en of neo - romanogotische stijl van bouwen.
Men was van plan dat de kerktoren de hoogste moest worden van de gehele streek. In ieder geval hoger dan die van Druten. Maar door de zwakke ondergrond is de toren niet afgebouwd.
De Drie Waaien.
Dit zijn drie waaien die zijn ontstaan door verschillende dijkdoorbraken. Deze waaien worden ook wel wielen genoemd. De molen en de boerderij die er staan dragen de naam De Drie Waaien.
Dijkdoorbraken de eeuwen door.
Nederlanders en de strijd tegen het water. Daarvan weten ze in het land van Maas en Waal van mee te praten. Ook in Afferden. In 1409 staat het Land van Maas en Waal blank door een dijkdoorbraak. In 1586 was er een grote doorbraak in het Rijk van Nijmegen. Het gevolg was dat het Land van Maas en Waal blank stonden Heel veel mensen zijn hierbij verdronken, en uiteraard ook veel vee. Negen jaar later, in 1595, was het weer raak. Bij Leeuwen brak de dijk door. In 1615, men was amper bekomen van 1595, stond het Land van Maas en Waal weer blank. En in 1616 nog een keer. Toen brak bij Afferden de dijk door. In 1625 brak de dijk bij Leeuwen waardoor een groot gedeelte van Maas en Waal blank stond. Rond 1642 was het weer raak. De Sint – Pietersvloed van 1651, dus negen jaar later, stond alles weer blank. Rond 1709 brak bij Alphen a d Maas de Maasdijk door. In 1747 was het in hetzelfde dorp weer raak. Ook daarbij verdronken veel mensen. Als dat in 1757 nog een keer gebeurd blijkt dat er op vijf plaatsen de dijk is weggespoeld. De overstroming van 1781 schijnen wel de ergste te zijn geweest. Ruim 10 mensen zijn daarbij verdronken. Ook veel vee ging daarbij verloren. In 1784 breken de dijken in o a Afferden, Druten en Puiflijk. In 1805 weer in Alphen. En dan tellen we nog niet de doorbraken van 1784, 1795 en 1799. Dan is het een poosje rustig tot 1861. Toen brak de dijk bij Leeuwen. Ook deze overstroming kostte veel mensenlevens. Heel veel vee verdronk, en was er evenals in alle andere overstromingen veel materiële schade. Telkens weer begonnen de bewoners weer opnieuw. Het betekend wel dat de bewoners in het Land van Maas en Waal lef hadden en doorzettingsvermogen om telkens het leven weer op te pakken.
Tussen Deest en Afferden staat een dijkmagazijn dat de naam draagt van Noodschuur. Deze gebouwtjes staan overal langs de dijken in het Gelders rivierengebied. Deze gebouwtjes dienden in vroegere tijden voor het bergen van materialen om bij overstromingsgevaar de eerste hulp te kunnen bieden.
Heerlijkheid Afferden.
Afferden was vroeger een Heerlijkheid. Men had zelfs een halsrecht. Dat betekent dat men zelfs de doodstraf kon opleggen en ook uitvoeren. Dat was voor het jaar 1150. Vanaf toen had men een lagere rechtspraak voor mindere vergrijpen. Ook had men een maalrecht.
Een prachtige boerderij, met de al even mooie naam Knodsenburg staat bij één van de diepste waaien. De naam Knodsenburg komt van de burg die daar vroeger moet hebben gestaan. Hij moet verzwolgen zijn in de diepe kolk. Mogelijk liggen er nog resten van de burg van de heren van Afferden nog op de bodem.
http://www.plaatsengids.nl/afferden-gl
---------------------------------------
Horssen.
Horssen, misschien heeft u er nog nooit van gehoord. Toch bestaat het. Het behoort tot de gemeente Druten. En het is ook al heel oud.
De naam van Horssen werd op verschillende manieren geschreven. Hursen Hursin, Hursen. Zelfs Herssen was in zwang. Over de naam betekenis bestaan verschillende verklaringen. Het zou te maken kunnen hebben met paardenhandel. Ook zou het te maken kunnen hebben met horst wat bos betekend. Verder valt te denken aan een hoger gelegen gebied in het landschap. Mogelijk door het bosrijke gebied kan men denken aan roofvogelnesten. Die werden vroeger een horst genoemd. Niet is hiervan met zekerheid te zeggen. Horssen is één van de vroegste plaatsen in het Land van Maas en Waal waar het evangelie werd verkondigd. In een ver verleden was er mogelijk een Germaanse nederzetting gezien de vondst van een begraafplaats met urnen.
Horssen was vroeger een Heerlijkheid. Bezitters van de Heerlijkheid Horssen waren de familie van Bronchorst te Batenburg. Deze verkochten het aan ene kolonel J. Wijnbergen. Deze verkocht het in 1722 aan Jan Hendrik van Beelen tot Druten. Deze verkocht het in 1734 aan Adam Jacob Smits. In 1747 ging de Heerlijkheid bij erfenis over aan Jan Bouwens die baljuw was te Delft. Een baljuw is meestal een persoon die met de rechtspraak is belast.
Het Huis te Horssen.
Het Huis te Horssen is omgeven door een uitgestrekt park. Het geheel ligt ten westen van het oude dorp. Oorspronkelijk was het een boerderij. Maar in de 19e eeuw is het verbouwd tot een prachtig landhuis. Het is mogelijk de opvolger van het in 1889 gesloopte kasteel.
De Gelderlander berichtte op 6 september 2012 : Via Grondradar kasteel Horssen teruggevonden. Nabij het Huis te Horssen is er een welving in het terrein te zien.
Kijk hiervoor op: http://www.gelderlander.nl/regio/maas-en-waal/via-grondradar-kasteel-horssen-teruggevonden-1.3472185
Meer over het landgoed Horssen op:
http://www.urnengedenkpark-horssen.nl/diashow/landgoed-diashow.html
http://www.heerlijkheidhorssen.nl/index.html
Klooster nabij Horssen.
Het onze Lieve Vrouwe klooster te Holtmeer nabij Horssen is gesticht door ene Dirk van Bronchorst, heer van Batenburg. Het werd ook wel het klooster op de berg genoemd, omdat het op een hoogte was gebouwd. Het viel onder de zorg van de parochie te Horssen. In de roerige middeleeuwen stond dit vaak bloot aan overvallen. Een zoon van Dirk, Gijsbert van Bronchorst Dirkz heeft het in 1444 veranderd in een mannenklooster der Franciscanen. Op deze manier konden deze ook de omliggende akkers bewerken. Op 8 november 1503 neemt de hertog Karel van Gelre het onder zijn bescherming inclusief de privilegiën uit 1454 van Gijsbert van Bronchorst.
Het klooster is in de loop der jaren gesloopt. Op deze plaats staat al vele jaren een boerderij die de naam 't Klooster draagt.
Kerken te Horssen.
De Nederlands Hervormde P K N kerk staat aan het Kerkpad 11. De kerk die in 1821 is gebouwd, is een Rijksmonument. Het is een eenvoudige zaalkerk. Het heeft een zeskantig klokkentorentje. In de kerk staat een 18e eeuwse preekstoel. Het orgel is uit de 1880. Het is een enkelklaviers orgel. Het heeft eerst in de St. Jozefcongregatie te Amersfoort gestaan. Voor de Tweede Wereldoorlog, in 1934 is het in de kerk van Horssen geplaatst.
De R. K. H Antonius kerk is in de 14e eeuw gebouwd of herbouwd. Hij rust tegen de zware toren. Daarin hangen twee klokken. Voorheen was de kerk gewijd aan H Bonifacius. Tijdens het 12 jarig bestand was de godsdienst voor de rooms katholieken verboden. De geloofsgenoten in Megen boden hun geestelijk onderdak. In 1672 hield men de diensten in een schuur aan de Rit te Horssen. In 1800 kreeg men de eigen kerk terug.
http://www.plaatsengids.nl/horssen
Literatuur:
Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van 1841 Dr. A. van der Aa.
Kruiend door de Betuwe. Historische Kring Kesteren.
De Betuwe op slot. . Historische Kring Kesteren.
Op internet: De opkomst van een villa landschap. Margje Vermeulen-Bekkering.
De historie van het Land van Maas en Waal. Huub van Heiningen, Europese bibliotheek – Zaltbommel.
Het Land van Maas en Waal. A.G. Schulte.
Kijk op Gelderland.
De Provincie Gelderland.
Hoog water in Wamel. De begraafplaats staat blank.
Nieuwsblad van het Noorden 07-01-1926
Deze prachtige dijkhuisjes staan aan de Waalbandijk te Afferden. De plassen waar ze bij staan zijn wielen. Dat zijn oude dijkdoorbraken.
Maar ook heel veel nieuwe natuur langs de Waal. Wel honderden hectares.
Het land van Maas en Waal. Bovenstaande foto' s zijn van John van de Haar. Met dank aan John van de Haar.
Ook hier bij Dreumel kun je eindeloos struinen door de Wetlands. Een hele bijzondere belevenis.
Wetenswaardigheden over het Land van Maas en Waal zijn:
In 1934 kwam het boek 'Dorp aan de rivier,'van Antom Coolen van de persen. Dit boek speeld zich af in het Land van Maas en Waal, voornamelijk in het dorp Lith. Anton Coolen werd in 1897 te Wijlre geboren. Hij overleed te Waalre in 1961.
Het Land van Maas en Waal is niet altijd zo lieflijk en vredig geweest.
Lees over de overstroming van 1855 het verschrikkelijke gebeuren op:
Kasteel Hernen.
Links:
http://www.tweestromenland.com/contact.html
http://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/land%20van%20maas%20en%20waal.aspx
http://www.rivierenland.nl/nl-nl/ontdek-rivierenland/land-van-maas-en-waal.aspx
http://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01.pdf
Maak jouw eigen website met JouwWeb